ΥΠΠΟΑ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

Σήμερα το μεσημέρι πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνας Μενδώνη με την «Επιτροπή Αντιμετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας από Λοιμογόνους Παράγοντες», με τη συντονιστική ευθύνη του Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας κ. Παναγιώτη Πρεζεράκου.

Το αντικείμενο της σύσκεψης ήταν τα «Μέτρα Προστασίας της δημόσιας υγείας σε άρση αναστολής αρχαιολογικών χώρων -μουσείων-φεστιβάλ-πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.λ.π.»

Όσο αφορά τους υπαίθριους και τους ανοιχτούς αρχαιολογικούς χώρους, θα επαναλειτουργήσουν στις 18 Μαΐου, με θερινό ωράριο, ως το πρώτο βήμα για την επαναλειτουργία των πολιτιστικών υποδομών.

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έχει ήδη ετοιμάσει το σχέδιο για την ασφαλή λειτουργία των πολιτιστικών υποδομών σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες των ειδικών επιστημόνων. Θα οριστούν κανόνες για τις αποστάσεις μεταξύ των επισκεπτών, με δεδομένη την ιδιαιτερότητα κάθε χώρου. Επίσης, θα οριστούν κανόνες για τον τρόπο αγοράς των εισιτηρίων και τον τρόπο της προσέγγισης και  της εισόδου στον χώρο, αλλά και της χρήσης των αναψυκτηρίων και των πωλητηρίων. Οι μείζονες αρχαιολογικοί χώροι θα λειτουργήσουν με ειδικά πρωτόκολλα ασφαλούς χρήσης προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες κάθε χώρου, τα οποία ήδη ετοιμάζονται.

Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι όπως όλα τα σχέδια και το συγκεκριμένο, τελεί υπό συνεχή επαναξιολόγηση και επικαιροποίηση. Είναι προφανές ότι η τήρηση των υποδείξεων και οδηγιών του Υπουργείου Υγείας και του ΕΟΔΥ θα πρέπει να είναι απόλυτη.

Ο ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ

Στην Αμφίπολη υπάρχει ένας παλιός σιδηροδρομικός σταθμός χωρίς ωστόσο να

υπάρχει η σιδηροδρομική γραμμή. Στην δεκαετία του 1930, η τότε κυβέρνηση Μεταξά κατασκεύασε μια σιδηροδρομική γραμμή σε χρόνο ρεκόρ που ένωνε τον Στρυμονικό κόλπο με τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Σκοπός της γραμμής ήταν να μεταφέρονται γρήγορα τα υλικά για την κατασκευή των Οχυρών κατά μήκος των συνόρων (Ρούπελ, Ιστίμπεη κλπ).

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η γραμμή βομβαρδίστηκε και μεγάλο μέρος της καταστράφηκε. Εγκαταλείφθηκε και αργότερα ξηλώθηκε. Τα τελευταία χρόνια στον προαύλιο χώρο του σιδηροδρομικού σταθμού, λίγα μέτρα από τις όχθες του Στρυμόνα, διπλά στον αρχαιολογικό χώρο με το σωζόμενο τοίχος της αρχαίας Αμφίπολης, πραγματοποιείται το φεστιβάλ της Αμφίπολης.

Τάφος Αριστοτέλη: Για «ισχυρές ενδείξεις» κάνει λόγο ο αρχαιολόγος Κώστας Σισμανίδης

Είναι στα σπαράγματα του μνημείου (σύμπλεγμα κτισμάτων διαφορετικών μεταξύ τους που χρονολογούνται από την αρχαϊκή εποχή, τα βυζαντινά ως και τα νεότερα χρόνια) που εντοπίστηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφικών εργασιών προ 20ετίας στο λόφο των Σταγείρων της Χαλκιδικής ο τάφος του φιλοσόφου Αριστοτέλη (Στάγειρα 384-Χαλκίδα 322 π.Χ). 

Ο αρχαιολόγος Κώστας Σισμανίδης  κατέθεσε, στη διάρκεια των εργασιών διεθνούς συνεδρίου για τον Σταγειρίτη φιλόσοφο "Αριστοτέλης 2400 χρόνια" στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τα συμπεράσματα της εικοσαετούς έρευνας του. 

Πρόκειται για ένα πεταλόσχημο αψιδωτό οικοδόμημα που εντοπίστηκε στο μέσον της νότιας πλαγιάς του βορειότερου λόφου των Σταγείρων, λίγες μόνο δεκάδες μέτρα από την Στοά στην αγορά της πόλης. Το οικοδόμημα έφερε στέγη με κεραμίδια από το βασιλικό κεραμοποιείο, επιβεβαιώνοντας τον δημόσιο χαρακτήρα του.

Ένας υπερυψωμένος, πομπικός (πλάτους δύο μέτρων), κτιστός δρόμος οδηγούσε σε είσοδο του μνημείου, που ήταν προσπελάσιμο για προσφορές και απονομή τιμών.

Το ταφικό ηρώο όπου εναποτέθηκε η τέφρα του

Πρόκειται για ταφικό ηρώο όπου οι Σταγειρίτες μετέφεραν και εναπόθεσαν την τέφρα του φιλοσόφου αμέσως μετά τον θάνατό του στη Χαλκίδα, πριν από 2.400 χρόνια. 

Χρονολόγηση στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου

 

Κινητά ευρήματα, κεραμική, περισσότερα από πενήντα νομίσματα χρονολογούν τάφο και βωμό στους χρόνους περίπου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η αψιδωτή του κάτοψη (10 περίπου μέτρα), το σχήμα του, η ύπαρξη ορθογώνιου μαρμαροθετημένου δαπέδου με κενή επιφάνεια-βωμό (1,30x1,70 μ.) είχαν προβληματίσει πολύ τον αρχαιολόγο ερευνητή, καθώς περιβάλλει επακριβώς έναν τετράγωνο βυζαντινό πύργο.

Ανακοίνωση μάλιστα του ίδιου αρχαιολόγου στη διάρκεια του αρχαιολογικού συνεδρίου 1996, για το ίδιο θέμα τιτλοφορούνταν ως «Ένα προβληματικό κτίριο».

Στο μεταξύ, οι ανασκαφές διακόπηκαν, ο αρχαιολόγος (της ΙΣΤ εφορίας προϊστορικών και κλασσικών αρχαιοτήτων- τότε) κ. Σισμανίδης συνταξιοδοτήθηκε, αλλά συνέχισε τις έρευνες του που κατέληξαν στα πρόσφατα συμπεράσματα.

 

Οι πηγές 

Προς επίρρωση των συμπερασμάτων του, σήμερα, ο κ. Σισμανίδης επικαλείται γραμματειακές πηγές (χειρόγραφα της Μαρκιανής βιβλιοθήκης, καθώς και μια αραβική βιογραφία του Αριστοτέλη του δεύτερου μισού του 11ου αιώνα μ.Χ., σύμφωνα με την οποία: «Όταν ο Αριστοτέλης πέθανε (στη Χαλκίδα, τον Οκτώβριο του 322 π.Χ.), οι Σταγειρίτες έστειλαν και έφεραν την τέφρα του στην πατρίδα τους, την τοποθέτησαν μέσα σε χάλκινη υδρία και κατόπιν απέθεσαν την ύδρια αυτή σε μια τοποθεσία, που την ονόμασαν "Αριστοτέλειον". Κάθε φορά που είχαν σημαντικές υποθέσεις και ήθελαν να λύσουν δύσκολα προβλήματα, συγκαλούσαν σ΄ αυτόν τον τόπο την συνέλευσή τους».

Βασιζόμενοι, κατά συνέπεια, στις παραπάνω γραπτές πηγές, πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε τις πληροφορίες που μας δίνουν περί μεταφοράς και ταφής των λειψάνων του Αριστοτέλη στην πόλη των Σταγείρων, περί της ιδρύσεως βωμού στον τάφο του φιλοσόφου, περί των μεταθανάτιων προς αυτών τιμών και περί της καθιέρωσης της ετήσιους γιορτής των "Aριστοτελείων".

Έχουμε άραγε, κατόπιν όλων των ανωτέρων, κάποιο λόγο για να μην θεωρήσουμε ότι το προβληματικό, από την άποψη της ερμηνείας του, αψιφωτό οικοδόμημα, που παραπάνω περιγράψαμε, ήταν ο τάφος του Αριστοτέλη; Υπάρχει κάτι που δεν ταιριάζει ή ενοχλεί σ΄ αυτήν την ερμηνεία; Αντίθετα, θεωρούμε, χωρίς ωστόσο να έχουμε αποδείξεις, παρά μόνον ισχυρές ενδείξεις, ότι όλα συντείνουν προς αυτήν την εκδοχή» τόνισε χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια παρουσίασης της εισήγησης του στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ σήμερα το απόγευμα ο κ. Σισμανίδης, ενώπιον δεκάδων συνέδρων-μελετητών της αριστοτελικής θεωρίας -αλλά όχι και συναδέλφων του αρχαιολόγων.

Οι εργασίες του Παγκοσμίου Συνεδρίου «Αριστοτέλης 2400 χρόνια», που διοργανώνει, στη Θεσσαλονίκη, τα αρχαία Στάγειρα και την αρχαία Μίεζα, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Ερευνών (ΔΙΚΑΜ) του Ιδρύματος διεξάγονται σε αίθουσες του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, ενώ οι σύνεδροι (Αριστοτελιστές φιλόσοφοι απ’ όλο τον κόσμο) θα επισκεφθούν την Αρχαία Μίεζα, τη Νάουσα, αλλα και τον αρχαιολογικό χώρο των αρχαίων Σταγείρων (απ’ όπου και το εύρημα που εικάζεται ότι πρόκειται για τον τάφο του Σταγειρίτη φιλοσόφου-δασκάλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Πηγή:tvxs.gr

Παναγία Εικοσιφοίνισσα: Η ιστορία της μαρτυρικής Μονής

Στα όρια των νομών Σερρών – Καβάλας, βρίσκεται το παλαιότερα μοναστήρι τόσο της Ελλάδας, όσο και ολόκληρης της Ευρώπης, το οποίο είναι μέχρι και σήμερα εν ενεργεία. Ο λόγος για την Ιερά Μονή Παναγία Εικοσιφοίνισσα, ένα “βασανισμένο” μοναστήρι με τεράστια ιστορική παράδοση, το οποίο κατάφερε, παρά τα όσα υπέστη,  να επιβιώσει και να εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να εκπληρώνει τον σκοπό του, που δεν είναι άλλος από την συνεχή προσευχή των μοναχών και τη μετάνοια.

Χτισμένο στην βόρεια πλευρά του Παγγαίου όρους, σε υψόμετρο που αγγίζει τα 750 μέτρα, δεν μαρτυρεί τις συνεχείς καταστροφές και λεηλασίες που υπέμεινε στο παρελθόν, αλλά δίνει την αίσθηση ενός περιποιημένου ησυχαστηρίου, στο οποίο τόσο οι μοναχοί, όσο και οι απλοί επισκέπτες, έχουν την ευκαιρία να προσευχηθούν και να ασκήσουν γενικότερα τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις. Ως προς την ονομασία της Μονής, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, προέκυψε από το θαύμα της εικόνας της Παναγίας, κατά το οποίο από την εικόνα έλαμψε κόκκινο “φοινικούν” φως και έτσι ονομάστηκε Εικών φοινίσσουσα – Εικών φοίνισσα – Εικοσιφοίνισσα.

Η ιστορία της Μονής

Η ίδρυση της Μονής τοποθετείται περί τον 8ο αιώνα μ.Χ., από τον Όσιο Γερμανό. Ήδη λοιπόν γίνεται αντιληπτό πως η ιστορία του εν λόγω μοναστηριού, αριθμεί αρκετούς αιώνες ιστορίας και γεγονότων, τα οποία θα αναλυθούν στη συνέχεια. Αφού οικοδομήθηκε ένα πρώτο μικρό εκκλησάκι από τον Όσιο Γερμανό, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι, ο ίδιος ο Όσιος ξεκίνησε την αναζήτηση μέσα στο δάσος, ενός ξύλου που θα προσφερόταν για τη φιλοτέχνηση της Παναγίας επάνω του. Όταν τελικά η αναζήτηση απέδωσε καρπούς και ο Όσιος βρήκε το κατάλληλο ξύλο, εκείνο ράγισε και ένα κοκκινωπό φως έλουσε τη σχισμή του. Αμέσως μετά, στο ραγισμένο ξύλο άρχισε να διαγράφεται η μορφή της Παναγίας, η οποία ονομάστηκε έκτοτε, όπως και ολόκληρο το μοναστήρι, Παναγία Εικοσιφοίνισσα.

Εκτός από τον Όσιο Γερμανό όμως, δεύτερος κτίτορας θεωρήθηκε ο Άγιος Διονύσιος ο Α’, ο οποίος έχοντας παραιτηθεί από τη θέση του ως Οικουμενικός Πατριάρχης, το 1472, έφθασε στην Μονή της Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην οικοδόμηση νέων κτισμάτων, αλλά και στην συντήρηση των παλιών. Η περίοδος αυτή θεωρείται διάστημα μεγάλης ακμής για την Παναγία Εικοσιφοίνισσα, το οποίο άρχισε να μεγαλώνει και να γίνεται όλο και πιο γνωστό στους εκκλησιαστικούς και μοναστικούς κύκλους. Μετά τον θάνατο του, και εξαιτίας του ανιδιοτελούς έργου αγάπης, το οποίο διακονούσε, καθ’ όλη της διάρκεια της ζωής του, η Ορθόδοξη Εκκλησία τον αγιοποίησε.

Οι μοναχοί που ζούσαν στην Μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, συνέβαλλαν τα μέγιστα καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, ώστε ο πληθυσμός της γύρω περιοχής να διατηρήσει την ελληνικότητα και το ορθόδοξο πνεύμα του. Την αρωγή αυτή όμως, οι μοναχοί την πλήρωσαν με το ίδιο τους το αίμα, στις 25 Αυγούστου 1507, καθώς οι Τούρκοι ενοχλημένοι από την δράση τον μοναχών, προέβησαν σε κτηνωδίες, σφάζοντας 172 μοναχούς. Λίγα χρόνια αργότερα, μοναχοί της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους, έσπευσαν στο μοναστήρι ώστε να βοηθήσουν στην ανασύστασή του.

Τα γεγονότα που προαναφέρθηκαν, δεν σταμάτησαν την καθοριστική δράση της Μονής της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, στη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης. Θεωρούνταν κέντρο γραμμάτων, ελληνικότητας και πολιτισμού, γι’ αυτό και πολεμήθηκε ανεπανάληπτα από τον εχθρό. Υπέστη σεισμό, αποτέλεσμα του οποίου ήταν ανυπολόγιστες ζημιές, το 1829, ολοκαύτωμα, το 1854, καθώς και επιδημία πανώλης, μια δεκαετία αργότερα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να χαθεί μεγάλο μέρος των μοναχών, που απάρτιζαν το κοινόβιο.

Αξιοσημείωτο είναι πως στη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής, μεταξύ των πολλών εχθροπραξιών που διαπράχθηκαν, ο στρατός των Βουλγάρων οδηγήθηκε στη δολοφονία του ηγούμενου της Μονής, γέροντα μοναχού Μακαρίου. Κατά το ίδιο έτος, βουλγαρικός στρατός, εισήλθε στην Μονή Παναγία Εικοσιφοίνισσα. Μετά από εκδήλωση πρωτοφανούς βίας εις βάρος των μοναχών, έκλεψε κειμήλια ανυπολόγιστης αξίας. Αυτά κρατούνται μέχρι και σήμερα, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Σόφιας. Εκτός από τις πράξεις αυτές, Βούλγαροι στρατιώτες, κράτησαν τους μοναχούς ομήρους. Εκείνοι δεν άντεξαν τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και κατέληξαν στον θάνατο.

Τα μαρτύρια όμως για το εν λόγω μοναστήρι δε σταματούν εδώ. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και πιο συγκεκριμένα στις 12 Ιουλίου του 1943, Βούλγαροι εισέρχονται και πάλι στην Μονή. Αυτή τη φορά έχουν ως σκοπό τον αφανισμό της, μέσω της πυρπόλησης. Όντως όλα τα οικοδομήματα καταστράφηκαν ολοσχερώς και η Μονή της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, σχεδόν ερημώθηκε. Περί το 1965, ξεκίνησε η ανασύστασή της και ολοκληρώθηκε μερικά χρόνια αργότερα, με πρωτοβουλία του  Μητροπολίτη Δράμας, Διονυσίου Κυράτσου.

Η Παναγία σήμερα

Σήμερα το συγκεκριμένο μοναστήρι είναι γυναικείο και φιλοξενεί 23 μοναχές. Γιορτάζει σε τρεις διαφορετικές ημερομηνίες. Στις 15 Αυγούστου, την Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 14 Σεπτεμβρίου, τον Τίμιο Σταυρό, καθώς και στις 21 Νοεμβρίου, τα Εισόδια της Θεοτόκου. Η Παναγία Εικοσιφοίνισσα αυτό είναι προορισμός, για μεγάλο αριθμό πιστών, οι οποίοι σπεύδουν να προσευχηθούν και να θαυμάσουν τον πολυβασανισμένο αυτό τόπο. Αξιοθαύμαστο είναι και το γεγονός πως στην στέγη της Μονής, υπάρχουν δύο κυπαρίσσια. Σύμφωνα με μαρτυρίες υπάρχουν εκεί περίπου 400 χρόνια. Η ύπαρξή τους δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποιο φυσικό φαινόμενο. Μια επίσκεψη στην Μονή της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, αρκεί για να φέρει τον άνθρωπο πιο κοντά στον Θεό και να χαλαρώσει την ψυχή του από την ιερότητα του χώρου, αλλά και την ομορφιά που αντικρίσει.


Πηγή:iellada.gr

Μπορούσε να διαθέτει ο λόφος και τύμβος Καστά, ένα ξύλινο τρόπαιο νίκης;

Γράφει ο Κόττης Κωνσταντίνος
konstantinosoa@yahoo.gr

Το παρόν άρθρο λαμβάνει αφορμή από μια αναφορά την οποία έκανε ο αρχιτέκτονας Μ. Λεφαντζής κατά την διάλεξή του με τίτλο «Η αρχιτεκτονική του τύμβου Καστά» (13 Φεβρουαρίου του 2020, Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ, στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων Bodossaki Lectures on Demand [BLOD]).Σε αυτήν υποστήριξε πως πρώτα στον συγκεκριμένο τόπο υψώθηκε ένα ξύλινο τρόπαιο νίκης και μετά το διαδέχθηκε ο διάσημος γλυπτός λέων της Αμφίπολης, μια πρόταση της υπό την κα Κ. Περιστέρη ανασκαφικής ομάδας από το 2012, κατά την Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο σε Μακεδονία και Θράκη [1].
 
Κατά τις ανασκαφές του Δ. Λαζαρίδη στον Καστά, είχε βρεθεί ψηλά στον τύμβο ένα τετράπλευρο οικοδόμημα και εντός ένα όρυγμα διαμέτρου 1.20 μέτρων [2] . Για το όρυγμα αυτό ο Μ. Λεφαντζής είπε τα εξής στην διάλεξη: «το (βάθος του ορύγματος) έφτανε μέχρι τα 5 μέτρα κάτω και στο οποίο… υπήρχαν ίχνη ξύλου, υποδηλώθηκε η ύπαρξη ενός μεγάλου κορμού δέντρου, ξύλινου στύλου τέλος πάντων, ο οποίος στην αρχική μου προσέγγιση, δεν το ήξερα βέβαια, θεώρησα ότι ήταν για να χαράξουν τον κύκλο αυτού του περιμετρικού αναλημματικού τοίχου. Δεν ήταν ακριβώς έτσι. Όπως φαίνεται, αυτή η συγκεκριμένη υπόβαση… ήταν για την τοποθέτηση ενός στύλου πάνω από ένα πλατώ, που είχε επί της ουσίας πολλές ταφές. Αυτός ο στύλος ο ξύλινος, είναι σίγουρα ένα τρόπαιο και αυτό δεν το σκέφτηκα εγώ, το σκέφτηκε ο Μανώλης ο Κορρές… Στο χώρο αυτό λοιπόν που έχουμε μια εκτεταμένη νεκρόπολη, σε μια περιοχή που είχε πλατώ και όχι κορυφές, άνδηρα δηλαδή στα οποία υπήρχαν πολλές ταφές, τμήμα μιας μεγάλης ανατολικής νεκρόπολης της Αμφίπολης, εκεί πάνω διαμορφώθηκε για πρώτη φορά ένας (τεχνητός)  λοφίσκος… ο οποίος είχε πάνω του ένα τρόπαιο και αυτό έμεινε για χρόνια έτσι. Επάνω σε αυτόν τον μικρό λοφίσκο, που κατασκευάστηκε για να στηρίξει το συγκεκριμένο τρόπαιο… έγινε αυτός ο περιμετρικός τοίχος, ο οποίος ήταν εξ ολοκλήρου μέσα στο χώμα, δεν ήταν δηλαδή ένας εμφανής τοίχος οχύρωσης… ήταν ένα θεμέλιο, ένα κιβώτιο χώματος… Επομένως η πρώτη φάση κατασκευής αυτού του μεγάλου οικοδομικού συνόλου, ξεκινάει από την τοποθέτηση ενός τρόπαιου, επάνω σε μία πρωιμότερη νεκρόπολη και στην θέση του τρόπαιου γίνεται μαρμάρωμα, φτιάχνεται ένα σήμα και με σημείο αναφοράς αυτό, γίνεται ένας περιμετρικός αναλημματικός τοίχος, ένας κλειστός τοίχος που ορίζει το άβατον.  Αυτή η περιοχή ανάμεσα στον περιμετρικό αναλημματικό τοίχο, μορφώνεται σε τύμβο».
 
Ωστόσο με την παραπάνω άποψη, μία ακόμα από τις πολλές προτάσεις για το μοναδικό αυτό όντως μακεδονικό μνημείο, θα διαφωνήσουμε εκφράζοντας σοβαρές επιφυλάξεις. Αλλά ας πιάσουμε το νήμα του τροπαίου από μια αφετηρία. Συχνά για τα τρόπαια νίκης στην Ελλάδα, υποστηρίζεται πως η πρακτική της ανέγερσής τους εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στην μάχη του Μαραθώνα. Εντούτοις η παράδοση της ανέγερσης τροπαίων νίκης αναφέρεται στις πηγές ως πολύ παλαιότερη [3] , ενώ η παλαιότερη αναφορά του όρου, χρονολογείται λίγα χρόνια πριν την περίφημη μάχη [4] .
 
Ο ίδιος ο Ηρόδοτος δεν κάνει μνεία τοποθέτησης σχετικού τροπαίου, αντίθετα από τον Αριστοφάνη, τους ιστορικούς του Πελοποννησιακού πολέμου και πολλούς άλλους, οι οποίοι πολλάκις μνημόνευσαν κάποιο τρόπαιο νίκης, για μάχη ή ναυμαχία, με σκοπό όχι τον ανθρώπινο θαυμασμό, αλλά προς μίμηση της πολεμικής αρετής [5] .
 
Από τα ελληνικά τρόπαια νίκης, τέσσερα είναι ιδιαίτερα γνωστά στις αρχαιολογικές και αρχιτεκτονικές μελέτες. Αυτά είναι α΄) του Μαραθώνος για την νίκη των Ελλήνων επί των Περσών το 490 π.Χ.,  β΄) των Λεύκτρων για την νίκη των Θηβαίων επί των Λακεδαιμονίων το 371 π.Χ.,  γ΄) των Δελφών για την νίκη της Αιτωλικής Συμπολιτείας επί των Γαλατών το 278 π.Χ. και  δ΄) του Οκταβιανού Αυγούστου για την ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ., επικρατώντας των δυνάμεων του Μ. Αντωνίου και της Κλεοπάτρας [6] .
 
Τα γνωστά αγροτικά σκιάχτρα, απηχούν ακριβώς τα τρόπαια νίκης και τον αποτροπαϊκό χαρακτήρα τους, τα οποία μπορούσαν στην μόνιμή τους μορφή να είναι λίθινα και να φέρουν μεταλλικά τμήματα (Εικ. 1 και 2) [7] .

Σχέδιο αναπαράστασης ΄κατά Α. Ορλάνδο, του τροπαίου νίκης των Λεύκτρων.

Αθηνά τροπαιούχος ή το τρόπαιο νίκης των Λεύκτρων, Κοπή Βοιωτών, 288 π.Χ.

Το αναστηλωθέν τμήμα του τροπαίου νίκης των Λεύκτρων

Τα παραπάνω μνημονευθέντα τρόπαια νίκης, αφορούν την μεταγενέστερη και «αιώνια» μορφή τους, όντας μαρμάρινα ή και με στοιχεία μεταλλικά. Ενδεικτικά, το τρόπαιο του Μαραθώνος ανάγεται περίπου στο 470-460 π.Χ., 20 με 30 χρόνια δηλαδή μετά την περίφημη μάχη [8] . Ωστόσο ο κανόνας στην κατασκευή της αρχικής μορφής των τροπαίων νίκης, ήταν να φτιάχνονται άμεσα σε κάποιο σημείο της μάχης από ξύλο και σε αυτό το πρώτο τρόπαιο εντάσσονταν πολεμικά λάφυρα των ηττημένων. Το ξύλινο τρόπαιο φυσικά εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και αυτό γινόταν συνειδητά: το τότε ελληνικό ήθος θεωρούσε πως ένα τρόπαιο δεν έπρεπε για πολύ χρόνο να υπομιμνήσκει και άρα να διατηρεί μια έχθρα μεταξύ αυτών οι οποίοι πολέμησαν [9] . Αυτό ήταν λογικό, αν αναλογιστούμε πως η πλειοψηφία των αρχαίων πολεμικών συγκρούσεων στον Ελληνισμό ήταν μεταξύ Ελλήνων. Μάλιστα την συγκεκριμένη διάσταση μνημονεύει και ο Κικέρων, μαρτυρώντας τις αντιδράσεις για την καθιέρωση του τρόπαιου νίκης των Λεύκτρων, το οποίο ως λίθινο και μεταλλικό είχε μόνιμο χαρακτήρα, παρότι υπενθύμιζε εμφύλια μάχη [10] .
 
Με το τρόπαιο του Μαραθώνα ειδικά, ασχολήθηκαν αρκετοί μελετητές μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής Μ. Κορρές. Για το τρόπαιο του Μαραθώνα από λευκό μάρμαρο, πέρα από την σχετικά πρόσφατη αναστήλωση τμημάτων του, γνωρίζουμε πως επιβίωνε στα χρόνια του Παυσανία (110-180) [11] . Διαβάζοντας την σχετική μελέτη του Μ. Κορρέ, βλέπουμε στο τρόπαιο του Μαραθώνος και ασφαλώς και σε άλλες σχετικές περιπτώσεις, πως συνέβαινε η «ανίδρυση ενός λίθινου αναμνηστικού κατασκευάσματος σε αντικατάσταση (του) αρχικού (τροπαίου) εκ φθαρτής ύλης» στην ίδια θέση με το αρχικό. Μια τέτοια μαρμάρινη κατασκευή μπορούσε να είναι κενή εσωτερικά, για να συμπεριλάβει και διασωθέν τμήμα του αρχικού ξύλινου τροπαίου [12] . Αυτή η επιστημονική εμπειρία, φαίνεται πως υπήρξε η πηγή της πρότασης για ύπαρξη αρχικού ξύλινου τροπαίου νίκης και στον Καστά, το οποίο κατά την ίδια προσέγγιση, διαδέχθηκε μια ανίδρυση, δηλαδή ο λέων της Αμφιπόλεως, εντάσσοντας εσωτερικά το υποτιθέμενο αρχικό ξύλινο τρόπαιο.
 
Ωστόσο υπάρχουν βασικές ενστάσεις για την όλη προσέγγιση. Ξεκινώντας θα επικαλεστούμε ξανά τον Κικέρωνα, ο οποίος τόνισε πως το τρόπαιο νίκης αποτελούσε παράδοση σχεδόν σε όλους τους Έλληνες [13] . Το σχεδόν βέβαια σημαίνει πως δεν είχαν όλοι οι Έλληνες αυτήν την πρακτική και πιθανότατα αυτή η λατινική μνεία, απηχούσε τους Μακεδόνες. Πριν όμως εστιάσουμε περισσότερο, πρέπει να υπογραμμίσουμε πως υπάρχει μια παρανόηση, με αρχαίες μάλιστα ρίζες, η οποία θέλει τον λέοντα της Χαιρωνείας τρόπαιο νίκης του Φιλίππου του Β΄ (359-336) [14] . Αυτό παρατηρείται και σε σύγχρονους μελετητές, οι οποίοι προσεγγίζουν τον λέοντα της Χαιρωνείας ως τρόπαιο νίκης και αντίστοιχα τον λέοντα της Αμφιπόλεως [15] .
 
Την αλήθεια των πραγμάτων στην περίπτωσή μας αποκατέστησε ο μεταγενέστερος του Διοδώρου Παυσανίας, σχολιάζοντας το πολυάνδρειο των Θηβαίων, το οποίο ο λέων της Χαιρωνείας έστεψε. Εκεί διασώζεται η πληροφορία, πως οι Μακεδόνες δεν ανήγειραν τρόπαια νίκης, παρότι οι Τημενίδες ως Αργείοι είχαν παράδοση τροπαίων. Έτσι καθώς ο πρώτος εκ Τημενιδών βασιλιάς Κάρανος της Μακεδονίας επιχείρησε να ανεγείρει ένα τρόπαιο νίκης, τότε κατήλθε ένας λέοντας από τον Όλυμπο και το γκρέμισε. Η πληροφορία αυτή, παρά την μυθώδη αφήγησή της, καταδεικνύει περά από το ότι τα αρχικά τρόπαια ήταν πρόχειρα (αλλιώς δεν θα μπορούσε ο λέων να γκρεμίσει το τρόπαιο του Καράνου), συνιστά και απόρριψη της πρότασης Λεφαντζή και Μ. Κορρέ: δεν θα μπορούσαμε να έχουμε ίδρυση και ανίδρυση τροπαίου νίκης στον Καστά, αφού οι Μακεδόνες είχαν ιερά παράδοση να μην χτίζουν τέτοια τρόπαια.
 
Εδώ θα μπορούσε βέβαια να επικαλεστεί κάποιος, πως η μη ίδρυση ίσχυε μόνο για την περιοχή της Μακεδονίας, ενώ η Αμφίπολη παρότι προσαρτήθηκε στους Μακεδόνες ήταν οριακά θρακικό έδαφος. Ωστόσο και πάλι ο Παυσανίας μας πληροφορεί, πως αυτή η μακεδονική παράδοση έγινε σεβαστή, από τους Τημενίδες και το ίδιο συνέβη τόσο από τον Φίλιππο τον Β΄, όσο και από τον Μ. Αλέξανδρο, ο οποίος δεν ανήγειρε κανένα τρόπαιο, ούτε εκτός Μακεδονίας καθ΄ όλη την περσική εκστρατεία και την ινδική. Ακόμα όμως και αν υποθέσουμε πως κάποιος κατ΄ εξαίρεση παρέβη την παράδοση αυτή, δεν υπήρχε περίπτωση να στήσει ένα τέτοιο τρόπαιο με λεόντειο και μάλιστα μνημειακή μορφή, αφού, ο λέων υπήρξε η μυθολογική αιτία αυτής της μακεδονικής απαγόρευσης [16] .
 
Ένα τρόπαιο νίκης, στήνεται πρόχειρα σε σημείο μιας μάχης ή σε κάποιο ιδανικό σημείο θέασης όταν αποκτά μόνιμη μορφή, όπως στην Νικόπολη. Στην περίπτωση της Αμφίπολης ποια μάχη άραγε διεξήχθη στην Αμφίπολη για να δικαιολογήσει την ανέγερση ενός τροπαίου νίκης; Θυμίζουμε πως ούτε ο Φίλιππος ο Β΄ κατέλαβε με μάχη την Αμφίπολη και ανάλογα συνέβη με τον Κάσσανδρο, αφού ο διοικητής της Αμφιπόλεως Αριστόνους, παρέδωσε την ιερά πόλη το 316 π.Χ. κατά προτροπή της Ολυμπιάδος [17] . Συνεπώς η πρόταση για ίδρυση αρχικού ξύλινου τροπαίου νίκης στον Καστά και ανίδρυση του με τον γνωστό μαρμάρινο λέοντα είναι αβάσιμη.
 
Η λέξη «τρόπαιο» νίκης, υποδηλώνει την μετακίνηση ενός σώματος, σε σχέση με ένα «σταθερό», υπο την έννοια της γεωκεντρικής θεώρησης της αρχαιότητας και της σταθεράς των βωμών και εστιών ενός έθνους σε σχέση με την τροπή του εισβολέα. Ο όλος Καστάς όντως αποτελεί ένα ειδικό «τρόπαιο», αφού συναρτάται από τις τροπές του ηλίου και ειδικά την χειμερινή τροπή, δηλαδή το χειμερινό ηλιοστάσιο. Παράλληλα και πέρα από την στενή έννοια του όρου «τρόπαιο», ένα σύνολο μνημείο θα μπορούσε να αποτελεί ένα τρόπαιο νίκης ενός τροπαιοφόρου – νικηφόρου θεού και ενός αφηρωισμένου βασιλέα νικητή, ο οποίος ως ισοδαίμων θεωρούνταν και νικητής του θανάτου [18] . Μια σπάνια και ιδιαίτερη ανάλογη χρήση του όρου, συναντούμε στον Ευσέβιο Καισαρείας, ο οποίος χαρακτηρίζει «τρόπαια» τους μαρτυριακούς ναούς – τάφους των αποστόλων οι οποίοι ίδρυσαν την Εκκλησία της Ρώμης, αλλά πρώτιστα θεωρούνται μάρτυρες και νικητές επί του Άδου [19] .
 
Ωστόσο στον Καστά αυτό δεν μπορεί να έχει αρχική εφαρμογή, αν η αρχική φάση του μνημείου έγινε ενόσω ζούσε ο λαμπρός άνδρας και «νικητής του θανάτου». Αντίθετα τουλάχιστον η θόλος του Καστά, είναι ένα εξαρχής αστρονομικό «τρόπαιο», αφού εξαρτάται από την ηλιακή τροπή, σύμφωνα με την γεωκεντρική θεώρηση (στην πραγματικότητα ο ήλιος δεν τρέπεται, αλλά είναι ακίνητος), κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο [20] .
 
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Κ. Περιστέρη και Μ. Λεφαντζής, «Ο Λέων της Αμφίπολης. Νέα έρευνα για τη βάση του μνημείου», ΑΕΜΘ 26 (2012), 535-537.
[2] Ημερολόγιο ανασκαφής 1971 του Π. Λαζαρίδη, στο Κ. Περιστέρη καιΜ. Λεφαντζής, «Το μνημείο του λέοντος της Αμφίπολης 2013, νέα ανασκαφικά δεδομένα για τον τρόπο και τόπο κατασκευής του», ΑΕΜΘ 27 (2013), 394.
[3] «τρόπαιον ὁ Καρανὸς κατὰ νόμους τοὺς Ἀργείων ἔστησεν ἐπὶ τῇ νίκῃ», Παυσανίας, Ἑλλάδος περιήγησις, Θ΄, Βοιωτικὰ, 40, 8.
[4] «Βαστήσομεν εὐθύμως τό μυόκτονον ὦδε τρόπαιον», Πίγρης, Βατραχομυομαχία, 159.
[5] «πολλὰ δὲ καὶ καλὰ καὶ πεζῇ καὶ ναυμαχοῦντες ἔστησαν τρόπαια, ἐφ’ οἷς ἔτι καὶ νῦν ἡμεῖς φιλοτιμούμεθα. καίτοι νομίζετ’ αὐτοὺς ταῦτα στῆσαι, οὐχ ἵνα θαυμάζωμεν ἡμεῖς θεωροῦντες αὐτά, ἀλλ’ ἵνα καὶ μιμώμεθα τὰς τῶν ἀναθέντων ἀρετάς», Δημοσθένης, Περὶ Συντάξεως, 13.26.
[6] Πετράκος Β. Χ., «Κίβδηλο παρελθόν», Ο Μέντωρ 72 (2004): 84-89.
[7]Α. Κ. Ὀρλάνδος, Ἀνασκαφικὴ ἔρευνα καὶ ἀναπαράστασις τοῦ τροπαίου τῶν Λεύκτρων, ΠΑΕ 1958 (1965): 44.
[8] Μ. Κορρές, «Το τρόπαιον του Μαραθώνος», στο E. Greco (επιμ.), Giornata distudi nelricordo di Luigi Beschi – Hμερίδα είς Μνήμην του Luigi Beschi, Tripodes 17 (2017): 170, Πιν. Α΄.
[9] «Τίνος γὰρ χάριν οἱ πρόγονοι πάντων τῶν ῾Ελλήνων ἐν ταῖς κατὰ πόλεμον νίκαις κατέδειξαν οὐ διὰ λίθων, διὰ δὲ τῶν τυχόντων ξύλων ἱστάναι τὰ τρόπαια; Ἆρ’ οὐχ ὅπως ὀλίγον χρόνον διαμένοντα ταχέως ἀφανίζηται τὰ τῆς ἔχθρας ὑπομνήματα; Καθόλου δ’ εἰ μὲν αἰώνιον ἵστασθαι τὴν διαφορὰν βούλεσθε, μάθετε τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν ὑπερφρονοῦντες», Διόδωρος Σικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, Βίβλος ΙΓ΄, 24.5-6.
[10] «Accusantur apud Amphictyonas id est apud commune Graeciae consilium. Intentio est: “Non oportuit”… At tamen aeternum inimicitiarum monumentum Graios de Graiis statuere non oportet»,Cicero,De inventione rhetorica, II, 23.
[11] «πεποίητα ιδὲ καὶ τρόπαιον λίθου λευκοῦ», Παυσανίας, Ἑλλάδοςπεριήγησις, Α΄, «Ἀττικὰ», 32.5.
[12] Μ. Κορρές, ο.π., 156.
[13] «et fere mos esset Graiis»,Cicero,De inventione rhetorica, II, 23.
[14] «μετὰ δὲ τὴν μάχην ὁ Φίλιππος τρόπαιο νστήσας», Διόδωρος Σικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, Βίβλος ΙΣΤ΄, 86, 5-6.
[15] Πετράκος Β. Χ., «Κίβδηλο παρελθόν», Ο Μέντωρ 72 (2004): 84-85.
[16] «Χαιρωνεῦσι δὲ δύο ἐστὶν ἐν τῇ χώρᾳ τρόπαια, ἃ Ῥωμαῖοι καὶ Σύλλας ἔστησαν Ταξίλον καὶ στρατιὰν τὴν Μιθριδάτου κρατήσαντες. Φίλιππος δὲ οὐκ ἀνέθηκεν ὁ Ἀμύντου τρόπαιον οὔτε ἐνταῦθα οὔτε ὁπόσας μάχας ἄλλας βαρβάρους ἢ καὶ Ἕλληνας ἐνίκησεν: οὐ γάρ τι Μακεδόσιν ἱστάναι τρόπαια ἦν νενομισμένον. Λέγεται δὲ ὑπὸ Μακεδόνων Καρανὸν βασιλεύοντα ἐν Μακεδονίᾳ κρατῆσαι μάχῃ Κισσέως, ὃς ἐδυνάστευεν ἐν χώρᾳ τῇὁμόρῳ: καὶ ὁ μὲν τρόπαιον ὁ Καρανὸς κατὰ νόμους τοὺς Ἀργείων ἔστησεν ἐπὶ τῇ νίκῃ: ἐπελθόντα δέ φασιν ἐκ τοῦ Ὀλύμπου λέοντα ἀνατρέψαι τε τὸ τρόπαιον <καὶ> ἀφανισθῆναι, <συνεῖναι τε> γνώμῃ Καρανὸν [δὲ] οὐκ εὖ βουλεύσασθαι βαρβάροις τοῖς περιοικοῦσιν ἐς ἔχθραν ἐλθόντα ἀδιάλλακτον, καταστῆ ναί <τε> χρῆναι [γὰρ] μήτε ὑπὸ αὐτοῦ Καρανοῦ μήτε ὑπὸ τῶν ὕστερον βασιλευσόντων Μακεδονίας τρόπαια ἵστασθαι, εἰἐς εὔνοιάν ποτε τοὺς προσχώρους ὑπάξονται. μαρτυρεῖ δὲ τῷ λόγῳ καὶ Ἀλέξανδρος, οὐκ ἀναστήσας οὔτε ἐπὶ Δαρείῳ τρόπαια οὔτε ἐπὶ ταῖς Ἰνδικαῖς νίκαις. Προσιόντων δὲ τῇ πόλει πολυάνδριον Θηβαίων ἐστὶν ἐν τῷ πρὸς Φίλιππον ἀγῶνι ἀποθανόντων. ἐπιγέγραπται μὲν δὴἐπίγραμμα οὐδέν, ἐπίθημα δ’ ἔπεστιν αὐτῷ λέων: φέροι δ’ ἂν ἐς τῶν ἀνδρῶν μάλιστα τὸν θυμόν: ἐπίγραμμα δὲἄπεστιν ἐμοὶ δοκεῖν ὅτι οὐδὲ ἐ οικότα τῇ τόλμῃ σφίσι τὰ ἐκ τοῦ δαίμονος ἠκολούθησε», Παυσανίας, Ἑλλάδος περιήγησις, Θ΄, Βοιωτικὰ, 40, 7-10.
[17] «ἐπεὶ δὲ ἔγραψε πρὸς αὐτὸν Ὀλυμπιὰς ἀπαιτοῦσα τὴν πίστιν καὶ κελεύουσα παραδοῦναι, διαλαβὼν ἀναγκαῖον εἶναι τὸ προστασσόμενον ποιεῖν, τήν τε πόλιν ἐνεχείρισε καὶ τὰ πιστὰ περὶ τῆς ἀσφαλείας ἔλαβεν. ὁ δὲ Κάσανδρος ὁρῶν περὶ τὸν Ἀριστόνουν ὑπάρχον ἀξίωμα διὰ τὴν παρ᾽Ἀλεξάνδρου προαγωγὴν καὶ σπεύδων ἐκ ποδῶν ποιεῖν τοὺς δυναμένους νεωτερίζειν ἐπανεῖλε τὸν ἄνδρα διὰ τῶν Κρατεύα συγγενῶν», ΔιόδωροςΣικελιώτης, Ἱστορικὴ Βιβλιοθήκη, ΒίβλοςΙΘ΄, 50, 8 – 51, 1.
[18] A. J. Jansen, Hetanti eketropaion(Lederberg / Gent: N. V. D. Erasmus, 1957), 21-22 και 24-26.
[19] «τὰ τρόπαια τῶν ἀποστόλων», Εὐσέβιος Καισαρείας, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Β΄, 25, 7, PG 20, 209Α.
[20] Ath. Fourlis,The astronomical orientation of the entrance of the Amphipolis tomb (Florence: 2015).

Πηγή: xronometro.com

Ο ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Για την καταγωγή του Μεγάλου Αλέξανδρου, ο Πλούταρχος δίνει ξεκάθαρη απάντηση: Aπόγονος του μυθικού Ηρακλή μέσω του Κάρανου, από το μέρος του πατέρα και του Αιακού, μέσω του Νεοπτόλεμου από εκείνο της μητέρας του. Αξίζει να σταθούμε όμως πρώτα στην ετυμολογική προέλευση του ονόματος του Αλέξανδρου. Κατά την επικρατέστερη άποψη, το όνομα Αλέξανδρος, προέρχεται από το ρήμα ‘αλέκω’ (απωθώ, απομακρύνω) και το ουσιαστικό ‘ανήρ’, είναι κατ’ εξοχήν όνομα που προσιδιάζει σε ηγέτη, καθώς η πρώτη ιδιότητα του Αρχηγού είναι η ικανότητά του να αποτρέπει και να εξουδετερώνει τους αντιπάλους. Το ελληνικό όνομα του Αλέξανδρου, αλλά και εκείνο του πατέρα, της μητέρας, των προγόνων, των δασκάλων, των στρατηγών του κλπ, είναι από μόνα τους ικανή απόδειξη για την καταγωγή του ανδρός, της δυναστείας και του λαού της Μακεδονίας στο σύνολό του. Στο σημείο αυτό αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στο ,επίσης ελληνικό, όνομα του Βουκεφάλα, που δόθηκε στο άλογο, όπως περιγράφει ο Αρριανός, από το γεγονός ότι, ενώ ήταν μαύρο, είχε στο κεφάλι ένα άσπρο σημάδι σε σχήμα κεφαλής βοός. Συμπερασματικά, η όλη ονοματολογία η οποία μας είναι γνωστή από τις ιστορικές πηγές, αποτελεί απόδειξη του ότι η γλώσσα της Αρχαίας Μακεδονίας ήταν η ελληνική, επειδή θα ήταν πράγματι περίεργο να υπήρχε άλλη, διαφορετική καθομιλουμένη και να μην υπάρχει ούτε η ελάχιστη ένδειξη γι’ αυτήν, ούτε καν στα ονόματα (και, μάλιστα, ούτε σ’ εκείνο του αλόγου).

Η Παιδεία

Οι δάσκαλοι και του Αλέξανδρου, μας λέει ο Πλούταρχος, ήταν Έλληνες και η παιδεία την οποία έλαβε ελληνική: Επικεφαλής, της ομάδας των παιδαγωγών του υπήρξε ο Λεωνίδας, συγγενής της Ολυμπιάδας και δεύτερος κατά σειράν ο Λυσίμαχος από την Ακαρνανία. Ο κατ’ εξοχήν όμως παιδαγωγός και διαμορφωτής του έξοχου χαρακτήρα του Αλέξανδρου ήταν “Ο των φιλοσόφων ενδοξότατος και λογιώτατος Αριστοτέλης”, για τον οποίο ο Αλέξανδρος έτρεφε ιδιαίτερο σεβασμό και αγάπη.

Τα Αναγνώσματα

Ο Αλέξανδρος έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη την Ιλιάδα, αντίγραφο της οποίας, σχολιασμένο από τον Αριστοτέλη, είχε πάντοτε κοντά του. Τα βιβλία που τον συντρόφευαν στην εκστρατεία ήταν τα έργα του Φιλίστου, πολλέσ από τισ τραγωδίες του Ευριπίδη, του Σοφοκλή και του Αισχύλου, καθώς και οι διθύραμβοι του Τελέστου και του Φιλόξενου”. Η αγάπη του Αλέξανδρου για τον Πίνδαρο έσωσε, όπως είναι γνωστό, την ζωή των απογόνων του ποιητή από τον θάνατο, καθώς αυτοί εξαιρέθηκαν από εκείνους που σκοτώθηκαν ή πουλήθηκαν ως δούλοι μετά την καταστροφή των Θηβών.

Οι Αρχές

Η παιδεία του είχε ως βάση τα ελληνικά ιδεώδη της αρετής, της γνώσης, της φιλοτιμίας και της ανδρείας και για τον λόγο αυτόν “δεν επιθυμούσε ούτε ηδονή, ούτε πλούτο, αλλά αρετή και δόξα … και πράξεις σημαντικές”. Για τον ίδιο λόγο ήθελε η εξουσία του “να είναι απαλλαγμένη από χρήματα, χλιδή και απολαύσεις, αλλά να είναι πλούσια σε αγώνεσ, πολέμους και φιλοδοξίες”. Θεωρούσε δουλοπρεπές να ζει κανείς στη χλιδή και βασιλικό το να σέβεται τους νόμους και να υποβάλλεται σε κόπους, σε περίοδο κατά την οποία όλος ο μη ελληνικός κόσμος της εποχής, ιδιαιτέρως δε οι Πέρσες και οι ανατολικοί λαοί, εκθείαζαν τη δύναμη της εξουσίας και του χρήματος, εντρυφούσαν στις απολαύσεις, συσσώρευαν πλούτο και, όπως περιφρονητικά περιγράφει ο Ηρόδοτος, οι ηγέτες τους ζούσαν βυθισμένοι στην χλιδή, ακόμη και στην διάρκεια πολεμικών εκστρατειών.

Το Δωδεκάθεο

Οι συχνές επισκέψεις στα ελληνικά μαντεία, αλλά και οι θυσίες στους θεούς του Ολύμπου υπογραμμίζουν την ελληνοπρέπεια του ανδρός. Στην Ασία ίδρυσε, μας λέει ο Πλούταρχος, βωμούς θεών, που έμειναν για αιώνες σεβαστοί και στους οποίους προσεφέροντο θυσίες.

Τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Η μεγάλη αγάπη του Αλέξανδρου για την σωματική άσκηση, την άθληση και την στρατιωτική εκπαίδευση ήταν αποτέλεσμα της ελληνικής παιδείας την οποία είχε λάβει. Σε όσους μάλιστα τον παρακινούσαν, ενώ ακόμη δεν είχε διαδεχθεί τον πατέρα του, να λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες απαντούσε ότι ασφαλώς θα το έκανε εάν είχε βασιλείς για ανταγωνιστές (ο Αλέξανδρος ήταν πολύ υπερήφανος για την βασιλική του προέλευση και απολύτως πεπεισμένος για την θεϊκή του καταγωγή). Πρόκειται εδώ για το γνωστό επιχείρημα, ότι, επειδή στους Ολυμπιακούς αγώνες συμμετείχαν μόνον Έλληνες, δεν θα ήταν δυνατόν να γίνεται λόγος περί συμμετοχής, εάν ο Αλέξανδρος δεν ήταν Έλληνας.

Τις Μάχες

Οι Έλληνες ονόμαζαν βαρβάρους όλους όσοι δεν ήταν Έλληνες. Ο αρχαίος κόσμος, κατά συνέπεια, χωριζόταν από τους Έλληνες σε δύο κατηγορίες: στον ελληνικό και τον βαρβαρικό. Από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην αρχή της βασιλείας του Αλέξανδρου, ο Πλούταρχος μνημονεύει τους πολέμους του μεγάλου στρατηλάτη εναντίον των βαρβάρων προς βορράν και, σε αντιδιαστολή, τις μάχες εναντίον των υπολοίπων Ελλήνων, χωρίς από αυτό να μπορεί να στοιχειοθετηθεί, όπως επιχειρείται, ότι οι Μακεδόνες δεν ήσαν Έλληνες. Οι εν λόγω μάχες αναφέρονται με τη ίδια ακριβώς έννοια με την οποία τις βρίσκουμε στην περιγραφή του Πελοποννησιακού πολέμου από τον Θουκυδίδη: μάχες, δηλαδή, για την διεκδίκηση της ηγεμονίας επί των Ελλήνων, από πλευράς Αθηναίων και Σπαρτιατών. Αυτό, βεβαίως δεν σημαίνει ότι οι Αθηναίοι ή οι Σπαρτιάτες δεν ήσαν Έλληνες. Το ίδιο συμβαίνει, κατ’ αναλογίαν και με τους Μακεδόνες, οι οποίοι διεκδίκησαν επίσης την ηγεμονία στον ελληνικό χώρο και ήσαν εξ ίσου Έλληνες, όσο οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες.

Η Εκστρατεία στην Ασία

Στην περιγραφή της προς ανατολάς εκστρατείας, η πρώτη αναφορά που συναντούμε έχει σχέση με την λήψη της μεγάλης απόφασης: Με ψήφισμα που έλαβε χώρα στον Ισθμό, οι Έλληνες αποφάσισαν να εκστρατεύσουν εναντίον των Περσών, ο δε Αλέξανδρος ανηγορεύθη αρχηγός τους. Αρχηγός των Ελλήνων δεν θα ήταν, βεβαίως, δυνατόν να μην είναι Έλληνας.

Η Νίκη στον Γρανικό Ποταμό

Την πρώτη μεγάλη νίκη στον Γρανικό έσπευσε ο Αλέξανδρος να κάνει γνωστή στέλνοντας στους Αθηναίους τριακόσιες ασπίδες αιχμαλώτων στις οποίες ανεγράφη το γνωστό επίγραμμα “Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων”. Είναι ευνόητο ότι εάν οι Μακεδόνες δεν ήσαν Έλληνες, η αναγραφή παρόμοιου επιγράμματος δεν θα ήταν νοητή.

Ο Οιωνός στην Λυκία

Μετά την κυρίευση των Σάρδεων, της Αλικαρνασσού και της Μιλήτου, αφηγείται ο Πλούταρχος, ο Αλέξανδρος δίσταζε ως προς την περαιτέρω πορεία της εκστρατείας. Και επειδή έδινε ιδιαίτερη προσοχή στους οιωνούς, θεώρησε το ακόλουθο γεγονός ως σημείο οδηγητικό για τον σχεδιασμό της στρατηγικής του: Μία πηγή στην Λυκία, κοντά στην πόλη των Ξανθίων, “άλλαξε αιφνιδίωσ κοίτη από μόνη της, πλημμύρισε και από τον βυθό της έβγαλε χάλκινη πινακίδα με αρχαία γράμματα τα οποία δήλωναν ότι θα σταματήσει η κυριαρχία των περσών όταν την καταλύσουν οι Έλληνες”. Ενθαρρυνθείς από αυτό ο Αλέξανδρος, μας λέει ο Πλούταρχος, έλαβε αμέσως αποφάσεις και προχώρησε νικηφόρα σε όλη την παραλία μέχρι την Φοινίκη και την Κιλικία. Είναι προφανές ότι και το χωρίο αυτό της αφήγησης, αποτελεί απόδειξη για την καταγωγή του Αλεξάνδρου (και όλου του στρατεύματος), επειδή, πώς θα ήταν δυνατόν να ενθαρρυνθεί ο Αλέξανδρος από το γεγονός αυτό εάν δεν θεωρούσε ό ίδιος τον εαυτό του Έλληνα (και το στρατό του ελληνικό).

Η Ίδρυση της Αλεξάνδρεια

Η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού ήταν ο σκοπός της εκστρατείας του Μεγάλου Αλέξανδρου και αυτό αποδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από την απόφαση για την ίδρυση της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, αυτής της μεγάλης ελληνικής πόλης, όπως την ήθελε ο Αλέξανδρος. Ο σχεδιασμός και το κτίσιμο της περιγράφεται από τον Πλούταρχο με τρόπο συναρπαστικό.

Στο Ιερό του Άμμωνος Διός

ο Αλέξανδρος, μετά την μεγαλειώδη και μυστηριακή πορεία του στρατού στην έρημο, ενώπιον του ιερέα του ναού του Άμμωνος Διός, ο οποίος, “Ελληνιστί Βουλόμενος Προσειπείν Μετά Τινος Φιλοφροσύνης «Ω Παιδίον», από βαρβαρισμό τον τελευταίο φθόγγο τον πρόφερε ως σίγμα, με αποτέλεσμα να πει «ω παιδίος», που ερμηνεύθηκε «ω παι Διός», ένα ακόμη σημείο, για τους οιωνοσκόπους, της θεϊκής καταγωγής του Αλέξανδρου. Τι νόημα θα είχε η προσφώνηση στα ελληνικά, από τον ιερέα του Άμμωνος, εάν ο Αλέξανδρος δεν ήταν Έλληνας;

Η Μάχη στα Γαυγάμηλα

Για την περιγραφή της έναρξης της αποφασιστικής μάχης στα Γαυγάμηλα, όπου ηττήθηκε οριστικά ο στρατός του Πέρση βασιλέως, ο Πλούταρχος επικαλείται μαρτυρία του Καλλισθένη, κατά την οποία, ο Αλέξανδρος “έκανε επίκληση στους θεούς και ευχόταν, εάν πράγματι είχε γεννηθεί από τον Δία, να προσφέρουν βοήθεια και ενίσχυση στους Έλληνες”.

Και όταν, αργότερα, ο Αλέξανδρος κάθισε στον βασιλικό θρόνο των Περσών, ο Δημάρατος ο Κορίνθιος δάκρυσε από την συγκίνηση και είπε: “πόσο μεγάλη ευχαρίστηση στερήθηκαν οι έλληνεσ που πέθαναν, πριν δουν στον θρόνο Του Δαρείου να βρίσκεται καθισμένος ο Αλέξανδρος”. Πώς θα ήταν δυνατόν να χαρούν οι Έλληνες τόσο πολύ ώστε να καταγραφεί, στην διήγηση του Πλουτάρχου, ένα τέτοιο σχόλιο, εάν ο Αλέξανδρος δεν ήταν και αυτός Έλληνας;

Η Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας

Την εποχή που ο Αλέξανδρος άρχισε να υιοθετεί στοιχεία του τρόπου ζωής των ανθρώπων της Βαβυλώνας, είχε ήδη συνειδητοποιήσει ότι η σύμμιξη πολιτισμικών στοιχείων θα διευκόλυνε την επικοινωνία και τις επαφές μεταξύ των ντόπιων και του στρατού του, κατά τρόπον ώστε να εξασφαλισθεί σταθερότητα, που θα μπορούσε να διατηρηθεί και μετά το θάνατό του. Για τον λόγο αυτό, διηγείται ο Πλούταρχος, αφού επέλεξε τριάντα χιλιάδες παιδιά έδωσε διαταγή να μάθουν ελληνικά. Πώς, αλήθεια και γιατί ο Αλέξανδρος θα προέβαινε σε μια τέτοια κίνηση, εάν δεν ήταν και ο ίδιος Έλληνας; Η διάδοση της ελληνικής γλώσσας απετέλεσε πολιτιστική προσφορά, με αυταπόδεικτη παιδευτική αξία για τους λαούς της περιοχής. Με την απόφαση αυτή τέθηκαν τα θεμέλια για την διαμόρφωση και την διάδοση της κοινής ελληνικής, η οποία κυριάρχησε, όπως είναι γνωστό στον ελληνιστικό κόσμο, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου.

Για την Δόξα των Αθηναίων

Προς το τέλος της βιογραφίας συναντούμε μία από τις περισσότερο ανάγλυφες μαρτυρίες, στο έργο του Πλούταρχου, αναφορικώς προς την ελληνοπρέπεια του Αλέξανδρου: Μετά την είσοδο του στρατού στην Ινδία και κατά την διάβαση του ποταμού Υδάσπη (στην άλλη όχθη του οποίου βρισκόταν παρατεταγμένος ο στρατός του βασιλιά Πώρου) νύχτα και με καταιγίδα, είχε ανέβει η στάθμη των υδάτων, διερράγη η κοίτη και μεγάλη ποσότητα νερού έκανε το έδαφος από το οποίο περνούσε ο Αλέξανδρος και οι συμπολεμιστές του, ολισθηρό και με ρωγμές. Τη στιγμή εκείνη, αφηγείται ο Πλούταρχος, άκουσαν τον Αλέξανδρο να αναφωνεί: “Άραγε Αθηναίοι, θα πιστεύατε πόσο μεγάλους κινδύνους διατρέχω για τη δική σας δόξα;” Πόσο μεγαλύτερη διαβεβαίωση απ’ αυτήν θα χρειαζόταν άραγε και ο πλέον δύσπιστος παρατηρητής για να πεισθεί ότι ο Αλέξανδρος αγωνιζόταν συνειδητά, σαν Έλληνας που ήταν, για το μεγαλείο της Ελλάδος, όπως αυτό εκφραζόταν από την λαμπρότητα που ακτινοβολούσε το μεγάλο μητροπολιτικό κέντρο που εξακολουθούσε εκείνη την εποχή να είναι η πόλη των Αθηνών;

Πηγή:diakonima.gr

Θεμέλιο κτιρίου στην κορυφή του τύμβου Καστά

Η αποκάλυψη του θεμελίου έγινε το 1972 και 1973 από το Δ. Λαζαρίδη. 

Η βάση του θεμελίου φαίνεται να ήταν τετράγωνη με πλευρά περίπου 10.15 μ. όπως προκύπτει από τον Β.Α. τοίχο που σώζεται στην καλύτερη κατάσταση. Το μέγιστο σωζόμενο ύψος του θεμελίου ήταν 3.4 μ., ενώ όλα τα τοιχώματα είχαν κλίση προς το εσωτερικό. Αυτό σημαίνει πως η ορατή βάση του πάνω από το θεμέλιο που ήταν καταχωμένο είχε μήκος μικρότερο των 10.15 μ. Εντός του κτίσματος βρέθηκε οπή διαμέτρου 1.20 μ., στην οποία οι ανασκαφείς εκτιμούν πως τοποθετήθηκε στύλος που βοήθησε στη χάραξη του κυκλικού σχήματος του τύμβου Καστά. Ο στύλος χρησιμοποιήθηκε και για τη στήριξη του λέοντα της Αμφίπολης.

Οι καταπονήσεις που φαίνεται να έχουν υποστεί οι λίθοι του θεμελίου συνάδουν με την υπόθεση πως στήριζε μνημείο με τα χαρακτηριστικά που προτείνονται για το βάθρο του λέοντα. Αυτό προκύπτει από σχετικές προσομοιώσεις που έγιναν από τον μηχανικό της ανασκαφικής ομάδας Δ. Εγγλέζο και αντιβαίνουν στις παρατηρήσεις και τις εκτιμήσεις που διατύπωσε ο Δ. Καμπούρογλου για τη δυνατότητα του θεμελίου να συγκρατήσει ένα τέτοιο μνημείο. Ανάλογο εύρημα σε μακεδονικό τάφο είναι ένα κτίσμα πάνω στον τύμβο που καλύπτει τον τάφο των Ερώτων στην Ερέτρια. Το κτίσμα αυτό βρέθηκε κατεστραμμένο στις αρχές του 20ου αιώνα.

Επέτειος της μάχης των οχυρών του Ρούπελ

6 Απριλίου του 1941. Το δεύτερο ΟΧΙ των Ελλήνων στην διάρκεια του Β'ΠΠ, αυτή την φορά κόντρα στην ανίκητη Ναζιστική Γερμανία. Το ''ΕΠΟΣ των οχυρών'' ξεκινούσε καθώς η ''γραμμή Μεταξά'' αντιστάθηκε στο Γερμανικό χείμαρρο που περνούσε από όλη την Ευρώπη αμαχητί. Για 4 ημέρες δόθηκε ένας Σκληρός Άνισος και Επικός Αγώνας. Την τελευταία ημέρα και ενώ η Ελλάς συνθηκολόγησε τα οχυρά συνέχιζαν να πολεμούν. Στην ανακοίνωση μάλιστα των Γερμανών αξιωματικών οτι αμύνονται μάταια καθώς επήλθε συνθηκολόγηση η απάντηση ηταν:

''ΤΑ ΟΧΥΡΑ ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΊΔΟΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΚΑΤΑΛΑΜΒΆΝΟΝΤΑΙ''.

Η αρχιτεκτονική του τύμβου Καστά

Ο Αρχιτέκτων Μηχανικός Δρ Μιχάλης Λεφαντζής ο οποίος υπήρξε ο Αρχιτέκτων της ανασκαφής του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη - από το 2011 ως το 2014 - και στη συνέχεια και μέχρι σήμερα είναι επιβλέπων και μελετητής στο έργο στερέωσης, αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου, έδωσε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διάλεξη στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στο πλαίσιο του κύκλου ομιλιών "Μαθήματα εμβαθύνσεως στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής".

Αντικείμενο της διάλεξης ήταν η εννεαετής διαδρομή της αρχιτεκτονικής έρευνας και μελέτης του μνημειακού συνόλου του Τύμβου Καστά, από την ανακάλυψη του περιμετρικού αναλημματικού τοίχου και του Ταφικού Μνημείου μέχρι σήμερα.

Στην παρουσίαση περιλαμβάνονται:

• η εξέλιξη των κατασκευαστικών φάσεων και επεμβάσεων επισκευής του οικοδομικού συνόλου του Τύμβου

• τα τεχνικά και μορφολογικά ζητήματα που προέκυψαν από την τεκμηρίωση των αρχιτεκτονικών του χαρακτηριστικών

• η διεπιστημονική προσέγγιση μέσα από την οποία εξήχθησαν συμπεράσματα για την μόρφωση του Τύμβου βασισμένη σε γεωτεχνικά, γεωστατικά, γεωλογικά και γεωφυσικά δεδομένα

• η έρευνα, ταύτιση και απόδοση διάσπαρτων μαρμάρινων μελών στον περιμετρικό αναλημματικό τοίχο και το Ταφικό Μνημείο.

https://www.blod.gr/lectures/i-arhitektoniki-tou-tymbou-kasta/

Πηγή :blod.gr

Ταύτιση θραυσμάτων των φτερών των Σφιγγών του Τύμβου Κατά.

Ταύτιση θραυσμάτων των φτερών των Σφιγγών του Τύμβου Κατά.

📷 Φωτογραφίες από την παρουσίαση της αρχιτεκτονικής του τύμβου Καστά, από τον κύριο Λεφαντζή Μιχάλη

Φυλλίς: Η πριγκίπισσα από την περιοχή της Αμφίπολης που μεταμορφώθηκε σε αμυγδαλιά.

Ήταν κάποτε στη Θράκη, μια πανέμορφη πριγκίπισσα, η Φυλλίς, η οποία ερωτεύτηκε το γιο του Θησέα, τον Δημοφώντα. Οι δύο νέοι γνωρίστηκαν όταν το καράβι του νεαρού Αθηναίου Δημοφώντα επέστρεφε από την Τροία.

Παντρεύτηκαν αλλά μετά από λίγο καιρό ο νεαρός Αθηναίος νοστάλγησε την πατρίδα του και η ερωτευμένη πριγκίπισσα μην αντέχοντας να τον βλέπει στεναχωρημένο,  τον άφησε να γυρίσει πίσω και αν την αγαπούσε πραγματικά θα ξαναγύριζε και τότε θα ήταν πραγματικά και ειλικρινά δικός της.

Έτσι κι έγινε, και η ερωτευμένη Φυλλίς έμεινε μόνη να περιμένει τον εκλεκτό της για χρόνια ώσπου μαράζωσε και πέθανε από τη θλίψη της. Όμως οι θεοί που ήξεραν την ιστορία της την μεταμόρφωσαν σε δέντρο για να μπορεί να περιμένει για περισσότερα χρόνια τον αγαπημένο της. Έτσι η ερωτευμένη γυναίκα δεν πέθανε αλλά έγινε το δέντρο, που έμελλε να γίνει σύμβολο της ελπίδας : η Αμυγδαλιά.

Έλεγαν λοιπόν ότι μετά από χρόνια και όταν ο Δημοφώντας επέστρεψε στη Θράκη βρήκε την αγαπημένη του και πιστή γυναίκα, όχι περιστοιχισμένη από μνηστήρες αλλά ένα ξερό δέντρο δίχως φύλλα στη μέση του παγωμένου τοπίου. 

Απελπισμένος και γεμάτος τύψεις αγκάλιασε τον κορμό της και τότε εκείνη πλημμύρισε ανθούς στη μέση του χειμώνα νικώντας το θάνατο.

Έτσι η αμυγδαλιά, έγινε σύμβολο της ελπίδας, δείχνοντας ότι η αγάπη δεν μπορεί να νικηθεί από το θάνατο.

Φωτογραφίες από τις αμυγδαλιές της Αμφίπολης.