Η Ζωή στο Σπίτι της Αρχαίας Αμφίπολης

Αγγεία οικιακής χρήσης
Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης

Τα ιδιωτικά σπίτια της Αμφίπολης ήταν ευρύχωρα και καλοχτισμένα. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τμήματα σπιτιών των κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων.

Κέντρο του αρχαίου σπιτιού είναι το αίθριο, η ανοιχτή αυλή, γύρω από την οποία είναι τα δωμάτια. 

Συνήθως στο βάθος, απέναντι από την είσοδο, βρίσκονταν ο ανδρώνας. Σ'αυτο το δωμάτιο ο οικοδεσπότης δεξιωνόταν τους καλεσμένους του σε συμπόσια.

Ο γυναικωνίτης περιλάμβανε τον κοιτώνα των συζύγων, τα δωμάτια των παιδιών και τα δωμάτια εργασίας. Στον γυναικωνίτη βρίσκονταν και ο αργαλειός, στον οποίο οι γυναίκες περνούσαν ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους.

Όταν το σπίτι ήταν διόροφο, το μαγειρείο και οι αποθήκες βρίσκονταν συνήθως στο ισόγειο. Στο μαγειρείο έκαιγε η φωτιά για το φαγητό και από αυτή έπερναν κάρβουνα σε μαγγάλια για την θέρμανση των δωματίων. 

Τα δωμάτια στο ισόγειο δεν είχαν εξωτερικά παράθυρα και φωτίζονταν από την αυλή. Παράθυρα υπήρχαν στον πάνω όροφο. Τα σπίτια την νύχτα φωτίζονταν με λυχνάρια.

Ξύλινες θύρες, οι οποίες διακοσμούνταν με χάλκινες εφηλίδες, υπήρχαν συνήθως μόνο στην κεντρική είσοδο του σπιτιού. Τα ανοίγματα των δωματίων στο εσωτερικό είχαν κρεμασμένα παραπετάσματα.

Το καλύτερα διατηρημένο σπίτι που ανακαλύφθηκε στην Αμφίπολη, χρονολογείται στα ελληνιστικά χρόνια (2ος αι. π.Χ.) πρόκειται για μια τυπική οικία ελληνιστικών χρόνων με περίστυλη αυλή και δωμάτια γύρω από αυτήν.

Η αυλή έχει δάπεδο στρωμένο με βότσαλα, η στέγη του σπιτιού ήταν στρωμένη με πήλινα κεραμίδια, ορισμένα από τα οποία βρέθηκαν στο εσωτερικό των δωματίων.

Σώζονται δυο δωμάτια της βόρειας πλευράς του σπιτιού των οποίων οι τοίχοι διατηρούνται σε μεγάλο ύψος και φέρουν ζωγραφική διακόσμηση. 

Στο ένα υπάρχει μίμηση ισοδομικού τρόπου κτίσιματος με χαρακτή και ζωγραφική απόδοση γραμμών. Κυριαρχεί το λευκό ενώ οι γραμμές ερυθρού και μαύρου χρώματος.

Το άλλο δωμάτιο έχει σκηνική αρχιτεκτονική διακόσμηση πομπηιανού στυλ, καθώς και γιρλάντες στο ψηλότερο σημείο των τοίχων.

Η Αμφίπολη την Εποχή του Μεγάλου Αλέξανδρου

Χρυσός Στατήρας Μ. Αλέξανδρου

Στα χρόνια του Μεγάλου Αλέξανδρου η Αμφίπολη είναι μια ακμάζουσα πόλη του Μακεδονικού βασιλείου. Το βασιλικό νομισματοκοπείο της Αμφίπολης εμφανίζει την μεγαλύτερη παραγωγή του.

Ο Αλέξανδρος χρησιμοποιεί την Αμφίπολη ως ορμητήριο για την εκστρατεία του εναντίον των Τριβαλλών και στο λιμάνι της Αμφίπολης, την Ηιόνα, συγκεντρώνει τον στόλο του πριν ξεκινήσει την εκστρατεία της Ασίας (332 π.Χ.)

Το Μακεδονικό Βασίλειο του 336 π.Χ.

Στην εκστρατεία της Ασίας μια Ίλη ιππικού του Μεγάλου Αλέξανδρου προέρχεται από την Αμφίπολη και ανάμεσα στους εταίρους του αναφέρονται ορισμένοι που κατάγονται από την Αμφίπολη και άλλοι που κατοικούσαν σε αυτήν.

Εταίρος Ιππέας

Ο ναός της Ταυροπόλου Αρτέμιδος στην Αμφίπολη περιλαμβάνεται στο μεγαλεπήβολο οικοδομικό πρόγραμμα ανέγερσης μεγάλων ναών στην Ελλάδα το οποίο άρχισε ο Μέγας Αλέξανδρος από την Ασία χωρίς να προλάβει να το ολοκληρώσει.

Άρτεμις Ταυροπόλος

Στους ταραγμένους χρόνους των Επιγόνων η Αμφίπολη αποτελεί έρεισμα του Κασσάνδρου (316-298/7 π.Χ.). Στην Αμφίπολη στέλνει ο Κάσσανδρος τον Αλέξανδρο τον Δ', γιό του Μεγάλου Αλέξανδρου, μαζί με την Ρωξάνη, όπου εκεί βρίσκουν βίαιο θάνατο (308 π.Χ.).

Το βάθρο του λέοντα της Αμφίπολης

Το βάθρο του λέοντα κατά Roger & Broneer (Broneer, 1941)

Η υπόθεση πως ο λέοντας της Αμφίπολης ήταν το σήμα του τύμβου Καστά διατυπώθηκε ήδη από το 2014 στο συνέδριο για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη (ΑΕΜΘ). Μαζί με αυτή την υπόθεση, παρουσιάστηκε και η πρόταση πως ο λέοντας ήταν πάνω σε ένα ευμεγέθες βάθρο, το οποίο είχε τετράγωνη βάση και συνολικό ύψος 10.56 μέτρα, όσο δηλαδή δύο εμβάτες των 5.28 μ. Τα 5.28 μ. αντιστοιχούν στην εκτίμηση της ανασκαφικής ομάδας για το ύψος του λέοντα της Αμφίπολης, αν και παλιότερες μελέτες το τοποθετούν μεταξύ 5.30 και 5.37 μ.

Η γεωμετρία του τύμβου Καστά με βάση τις εκτιμήσεις της ανασκαφικής ομάδας. Πηγή: ΑΠΘ 2015

Μέρος του βάθρου ήταν διακοσμημένο με ασπίδες και δωρικές κολώνες. Προτείνεται επίσης, πως τμήμα του διέτρεχε ζωφόρος, κομμάτια της οποίας παρουσιάστηκαν στο ΑΕΜΘ του 2016. Ο λέοντας ήταν τοποθετημένος πάνω σε κλιμακωτή πυραμίδα στην κορυφή του βάθρου. Κάποια χαρακτηριστικά της προτεινόμενης μορφής του, δίνονται στις παρακάτω αναπαραστάσεις που βρήκαμε στο διαδίκτυο. Μερικές από αυτές είναι ποιοτικές και τονίζουν μόνο ορισμένα μακροσκοπικά χαρακτηριστικά του μνημείου. Για παράδειγμα, οι δύο πρώτες απεικονίσεις δεν περιλαμβάνουν τη ζωφόρο, δείχνουν όμως ξεκάθαρα τις δωρικές κολώνες, τις ασπίδες και την κλιμακωτή πυραμίδα. Η θέση της ζωφόρου δίνεται στην τελευταία αναπαράσταση (δεξιά) κάτω από το τμήμα με τις ασπίδες, το οποίο αποτελείται από επτά σειρές δομικών λίθων. Από τις παρακάτω απεικονίσεις καταλαβαίνουμε πως η πλευρά της τετράγωνης βάσης του λέοντα εκτιμάται πως είχε μήκος που κυμαίνεται μεταξύ 7 και 9 μέτρων.

Ποιά είναι όμως τα ευρήματα και οι υποθέσεις στα οποία βασίζεται η παραπάνω μορφή του βάθρου; Στις ακόλουθες ενότητες παρουσιάζουμε όλα τα στοιχεία τα οποία έχουν δημοσιευτεί ή δημοσιοποιηθεί και είναι σε εμάς γνωστά;

1) Θεμέλιο κτιρίου στην κορυφή του τύμβου Καστά

Το θεμέλιο αυτό ίσως να ήταν γνωστό πριν το 1960 καθώς ο Δ. Λαζαρίδης αναφέρει στα ΠΑΕ του 1965 (ΠΑΕ: Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας) φήμη για την ύπαρξη ταφικού μνημείου στην κορυφή του τύμβου πρωτού αρχίσουν οι ανασκαφές σε αυτόν. Η αποκάλυψη του θεμελίου έγινε τελικά το 1972 και 1973 από το Δ. Λαζαρίδη. 

Η βάση του θεμελίου φαίνεται να ήταν τετράγωνη με πλευρά ~10.15 μ. όπως προκύπτει από τον Β.Α. τοίχο που σώζεται στην καλύτερη κατάσταση. Το μέγιστο σωζόμενο ύψος του θεμελίου ήταν 3.4 μ., ενώ όλα τα τοιχώματα είχαν κλίση προς το εσωτερικό. Αυτό σημαίνει πως η ευθυντέρια του βάθρου (δηλαδή η ορατή βάση του πάνω από το θεμέλιο που ήταν καταχωμένο) είχε μήκος μικρότερο των 10.15 μ. Εντός του κτίσματος βρέθηκε οπή διαμέτρου 1.20 μ., στην οποία οι ανασκαφείς εκτιμούν πως τοποθετήθηκε στύλος που βοήθησε στη χάραξη του κυκλικού σχήματος του τύμβου Καστά. Ο στύλος χρησιμοποιήθηκε και για τη στήριξη του λέοντα της Αμφίπολης.

Οι καταπονήσεις που φαίνεται να έχουν υποστεί οι λίθοι του θεμελίου συνάδουν με την υπόθεση πως στήριζε μνημείο με τα χαρακτηριστικά που προτείνονται για το βάθρο του λέοντα. Αυτό προκύπτει από σχετικές προσομοιώσεις που έγιναν από τον μηχανικό της ανασκαφικής ομάδας Δ. Εγγλέζο και αντιβαίνουν στις παρατηρήσεις και τις εκτιμήσεις που διατύπωσε ο Δ. Καμπούρογλου για τη δυνατότητα του θεμελίου να συγκρατήσει ένα τέτοιο μνημείο. Ανάλογο εύρημα σε μακεδονικό τάφο είναι ένα κτίσμα πάνω στον τύμβο που καλύπτει τον τάφο των Ερώτων στην Ερέτρια. Το κτίσμα αυτό βρέθηκε κατεστραμμένο στις αρχές του 20ου αιώνα.

2) Ευρήματα σε αρχαίο θεμέλιο κτήριου στο Στρυμόνα

Πριν την αποκάλυψη του περιβόλου και του τάφου στον τύμβο Καστά, η επικρατούσα θεωρία ήταν πως ο λέοντας και το βάθρο του βρισκόταν στο Στρυμόνα και συγκεκριμένα στη θέση που βρέθηκε κτίσμα πλευράς επίσης ~10 μέτρων, αρκετά κοντά στο υστερορωμαϊκό φράγμα ή γέφυρα που είχε κατασκευαστεί από υλικό του τύμβου Καστά. Το κτίσμα αυτό ήταν γνωστό ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα και ανασκάφηκε μαζί με πολλά τμήματα του Λέοντα που επίσης βρέθηκαν δίπλα του στη δεκαετία του 1930.

Ο Λέοντας της Αμφίπολης βρίσκεται σήμερα τοποθετημένος στη μοντέρνα του βάση εντός αυτού του θεμελίου. Οι ανασκαφείς του τύμβου Καστά απορρίπτουν τη σύνδεση του θεμελίου με το λέοντα της Αμφίπολης παρατηρώντας πως τα τμήματα του λέοντα ήταν διάσπαρτα σε ακτίνα 3-4 χιλιομέτρων όταν βρέθηκαν από τον ελληνικό και αγγλικό στρατό πριν το 1917 πριν αποτεθούν (συμπτωματικά;) δίπλα στο κτίσμα που βρέθηκε στο Στρυμόνα. Σημειώνουν επίσης πως τμήματα του θεμελίου ήταν σε δεύτερη χρήση, κάτι που δε θα ταίριαζε για τη βάση ενός τόσο σημαντικού γλυπτού, ενώ σημειώνουν την απουσία μαρμάρινης ανωδομής και περιτοιχισμένου ανδήρου που θα δικαιολογούσε την τοποθέτηση του λέοντα στην περιοχή. Στην κορυφή του Καστά βρέθηκαν, τόσο από τους τωρινούς ανασκαφείς, όσο και από τον Δ. Λαζαρίδη, λατύπες μαρμάρου που υποδηλώνουν πως εκεί διαμορφώθηκε μεγαλειώδης κατασκευή με ανάλογο υλικό. Τέλος, η εύρεση -κατα τους ανασκαφείς- τουλάχιστον ενός νέου τμήματος του λέοντα κοντά στον τύμβο Καστά είναι ίσως το πιο σημαντικό εύρημα που εκμηδενίζει τις πιθανότητες το θεμέλιο κτιρίου στο Στρυμόνα να αποτελούσε τμήμα της βάσης του αγάλματος. Τα νεοευρεθέντα τμήματα γλυπτού πάντως δεν έχουν παρουσιαστεί ακόμα και ως εκ τούτου ταύτισή τους με το λέοντα της Αμφίπολης δε θεωρείται δεδομένη.

Σε κάθε περίπτωση τα δύο υποψήφια θεμέλια του βάθρου του λέοντα σε Καστά και Στρυμόνα έχουν ένα κοινό στοιχείο: η επιφάνειά τους είναι πολύ μεγάλη, δεδομένου του μεγέθους του λέοντα. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να υπάρχει μια σταδιακή μείωση της επιφάνειας του βάθρου από την ευθυντέρια έως και την υπόβαση του λέοντα. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που τόσο οι Broneer και Roger, όσο και ο Μ. Λεφαντζής από τους ανασκαφείς του τύμβου Καστά φαίνεται να συμφωνούν πως ο λέοντας πρέπει να ήταν τοποθετημένος σε οικοδόμημα με τα χαρακτηριστικά μικρασιατικών βάθρων.

3) Τμήματα ασπίδων και κιόνων στα διάσπαρτα μαρμάρινα μέλη στο Στρυμόνα

Ο χώρος στον οποίο βρίσκεται σήμερα ο λέοντας έχει δώσει πολλά ευρήματα που σχετίζονται με τον τύμβο Καστά κυρίως λόγω της μεγάλης συλλογής μαρμάρινων μελών που βρέθηκαν στο υστερορωμαϊκό φράγμα ή γέφυρα του Στρυμόνα αλλά και των ανασκαφών που έγιναν για την αποκάλυψη τμημάτων του λέοντα και του υποτιθέμενου θεμελίου του βάθρου του. Μόλις τέσσερα από αυτά δίνουν αρκετές πληροφορίες για το τμήμα του βάθρου με τους κίονες και τις ασπίδες όπως δείχνουμε παρακάτω.

Αναπαράσταση του τμήματος του βάθρου με δωρικούς κίονες και ασπίδες. Διάγραμμα βασισμένο σε Miller 1972, ένθετες φωτογραφίες από Roger 1939, Miller 1972.

Και τα τέσσερα μέλη είχαν παρόμοια κατεργασία, ενώ οι θέσεις των συνδέσμων τους μπορούν να ταυτιστούν. Οι διαστάσεις των μελών ήταν επίσης συγκρίσιμες ή σχετιζόμενες. Για παράδειγμα, το ύψος του δωρικού κιονόκρανου (το οποίο σήμερα έχει χαθεί) είναι ίσο με το μισό ύψος όλων των άλλων μελών. Τα δύο τμήματα με τον εντοιχισμένο κίονα είχαν το ίδιο μήκος με αυτό της ασπίδας. Όλα αυτά έδειξαν στους Στέλλα και Στήβεν Μίλλερ που έκαναν και την παραπάνω απεικόνιση, πως τα μέλη αυτά συνανήκουν.

Η απεικόνιση αυτή προκύπτει από μια σειρά από παρατηρήσεις. Για παράδειγμα, η διάμετρος των εντοιχισμένων κιόνων ήταν σα να μειωνόταν με το ύψος. Η σταδιακά μειούμενη διάμετρος θα έπρεπε να ταυτιζόταν με τη αυτή της βάσης του κιονόκρανου. Αυτό έδειξε πως τα ανευρεθέντα τμήματα κιόνων θα έπρεπε να ήταν τέσσερεις και έξι σειρές δόμων πιο κάτω και έδωσε σημαντικές πληροφορίες για το ύψος της κατασκευής. Ανάλογες πληροφορίες προέκυπταν και από το σωζόμενο περίγραμμα της ασπίδας: ο πλήρης σχηματισμός της χρειάζεται τρεις σειρές δόμων. Από παρόμοια μνημεία ήταν επίσης γνωστό πως οι ασπίδες τοποθετούνταν στο άνω μισό του τοίχου και στο μέσο της απόστασης μεταξύ δύο κιόνων. Το ότι τα υποψήφια θεμέλια για το βάθρο του λέοντα έχουν μήκος ~10 μ. σημαίνει πως υπήρχαν τουλάχιστον τέσσερεις κίονες σε κάθε πλευρά. 

4) Τμήματα κρηπιδώματος στα διάσπαρτα μαρμάρινα μέλη στο Στρυμόνα

Τμήμα κρηπιδώματος δηλαδή της βάσης με σκαλοπάτια αμέσως πάνω από την ευθυντέρια και πάνω στο οποίο χτίζονταν αρχαία οικοδομήματα, βρέθηκε ως τμήμα του θεμελίου στο Στρυμόνα. Από τα λίγα τμήματα κρηπιδώματος τα δύο ήταν μαρμάρινα ενώ τα άλλα ήταν πώρινα. Οι J. Roger και O. Broneer υπέθεσαν πως αυτή η διαφορά σε υλικό είχε σχέση με τον προσανατολισμό του κτίσματος και με το γεγονός πως ίσως μόνο η εμπρόσθια πλευρά ήταν εύκολα ορατή. Δε μας είναι γνωστό αν με βάση τα νέα δεδομένα αυτά τα τρία αρχιτεκτονικά μέλη προήλθαν από το σήμα του τύμβου Καστά πριν χρησιμοποιηθούν στο Στρυμόνα. Ο Μ. Λεφαντζής δήλωσε κατά την παρουσίαση στο ΑΕΜΘ 2016, πως τα μαρμάρινα μέλη κρηπιδώματος στο Στρυμόνα ήταν σε δεύτερη χρήση. Οι Στέλλα και Στήβεν Μίλλερ επίσης εκτίμησαν πως για να μπορεί να χωράει το τμήμα με τους κίονες και τις ασπίδες πάνω στα θεμέλια που βρέθηκαν στο Στρυμόνα και με το κρηπίδωμα που βρέθηκε, η κρηπίδα θα έπρεπε να είχε ένα μόνο σκαλοπάτι αντί τριών που συνηθιζόταν. Η παρατήρηση αυτή ίσως ανέδειξε ένα ακόμα από τα προβλήματα που έχει η απόδοση του κτίσματος του Στρυμόνα στη βάση του λέοντα. 

Σχέδιο μαρμάρινου τμήματος κρηπιδώματος που βρέθηκε στο θεμέλιο στο Στρυμόνα (πηγή: Broneer, 1941)

5) Τμήματα της κλιμακωτής πυραμίδας από την κορυφή του βάθρου

Τα τρία τμήματα που βρέθηκαν στις ανασκαφές του 1930 στο Στρυμόνα ταυτοποιήθηκαν από τους Broneer & Roger ως μέρη της πυραμίδας με βάση τα γεωμετρικά τους χαρακτηριστικά, τις θέσεις των συνδέσμων, την κατεργασία τους κ.α. Ένα από αυτά τα τρία τμήματα θεωρήθηκε μάλιστα πως ανήκε στο τελευταίο σκαλοπάτι της πυραμίδας. Μας είναι άγνωστο αν οι ανασκαφείς του τύμβου Καστά τα έχουν εντάξει στη συλλογή μαρμάρινων μελών που ανήκαν στο βάθρο του Λέοντα ή αν θεωρουν πως είναι άσχετα με το κτίσμα που υπήρχε στον τύμβο Καστά. Εμείς απλά παρατηρούμε πως η κλιμακωτή πυραμίδα στις αναπαραστάσεις του βάθρου που έγιναν από του Broneer, Roger και Μ. Λεφαντζή ελάχιστα φαινεται να διαφέρει. 

Τμήματα κλιμακωτής πυραμίδας που βρέθηκαν στο θεμέλιο στο Στρυμόνα (πηγή: Broneer, 1941)

6) Μαρμάρινα μέλη της υπόβασης του λέοντα στην κορυφή του βάθρου

Το παρακάτω μαρμάρινο τμήμα παρουσιάστηκε στο ΑΕΜΘ 2016. Δεν μας είναι ξεκάθαρο αν βρέθηκε στο Στρυμόνα ή στον τύμβο Καστά. Μια σειρα από κυρτές εμβαθύνσεις φέρεται να είναι διαμορφωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε τα πόδια του λέοντα να προσαρμόζονται πάνω σε αυτό. Θεωρείται πως αποτελεί τμήμα της υπόβασης του γλυπτού. 

Μαρμάρινο μέλος υπόβασης του λέοντα (Πηγή: ΤV100/ΑΕΜΘ 2016)

7) Μαρμάρινα μέλη του βάθρου στην Ακρόπολη της Αμφίπολης

Μαρμάρινο μέλος βάθρου του λέοντα (Πηγή: ΤV100/ΑΕΜΘ 2016)

Τα δύο παραπάνω μαρμάρινα μέλη βρέθηκαν στην ακρόπολη της Αμφίπολης. Ίσως είναι ένα δείγμα από τα περίπου 80 μαρμάρινα κομμάτια του βάθρου για τα οποία ο Μ. Λεφαντζής είχε δηλώσει σε συνέντευξη πως βρεθήκαν στην περιοχή και συγκεκριμένα στο υστερορωμαϊκό τοίχος (που είναι κατασκευασμένο από τμήματα αρχαιότερων κτιρίων) αλλά και στις βασιλικές. Χωρίς να γνωρίζουμε πως έγινε η ταυτοποίησή τους με το βάθρο του Λέοντα, εικάζουμε πως σχετικές πληροφορίες έδωσαν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά, η κατεργασία και οι σύνδεσμοι των μαρμάρινων μελών.

Παρατηρούμε επίσης πως τα δύο μαρμάρινα μέλη στην Ακρόπολη έχουν στην περιφέρεια τους γραμμώσεις που μοιάζουν με «βαθμονόμηση χάρακα». Το χαρακτηριστικό αυτό παρατηρείται και σε μάρμαρα του περιβόλου που βρέθηκαν στο Στρυμόνα, κάποια από τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί και στη μοντέρνα βάση του Λέοντα. Χωρίς να γνωρίζουμε τη χρησιμότητα ή την προέλευση αυτών των γραμμώσεων (π.χ. αν τοποθετήθηκαν σε δεύτερη χρήση), ίσως αποτελούν ένα ακόμα χαρακτηριστικό που δείχνει πως διάσπαρτα μέλη σε Στρυμόνα και Ακρόπολη ανήκουν στο ίδιο σύνολο: τον τύμβο Καστά.

8) Τμήματα ζωφόρου

Τα μαρμάρινα τμήματα που θεωρείται πως ανήκαν στη ζωφόρο του βάθρου είναι δύο. Το πρώτο και πιο καλοδιατηρημένο βρέθηκε 100-120 μ. δυτικά του τύμβου Καστά (το ακριβές σημείο δε μας είναι γνωστό). Το σωζόμενο ύψος του είναι ~1.6 μ. και απεικονίζει πολεμιστή που κρατάει ασπίδα δίπλα σε άλογο. Δίπλα στον πολεμιστή διακρίνεται συκιά με φίδι τυλιγμένο πάνω σε αυτή. Στο μαρμάρινο αυτό μέλος βρέθηκαν πλευρικοί σύνδεσμοι για την ένωση με επιπλέον τμήματα. Σύνδεσμος επίσης βρέθηκε και στο οπίσθιο μέρος για σύνδεση με το αντίθημα (δηλαδή τον τοίχο στήριξης). Το δεύτερο τμήμα βρέθηκε στο Στρυμόνα, και αν και κατεστραμμένο, διακρίνεται σε αυτό πόδι αλόγου. Βάσει της υπόθεσης πως τα δύο αυτά μέλη συνανήκουν, εκτιμήθηκε πως στη ζωφόρο υπήρχε πομπή αλόγων. Το βασικότερο δημοσιοποιημένο επιχείρημα για τη σύνδεση των ευρημάτων με το βάθρο του λέοντα είναι η εγγύτητα του σημείου ανεύρεσης του πρώτου μέλους στον τύμβο Καστά, το μέγεθός του αλλά και η μορφή των συνδέσμων του.
Δεν μας είναι πάντως γνωστό το πώς προκύπτει πως τα δύο τμήματα που βρέθηκαν σε Καστά και Στρυμόνα συνανήκουν και αν υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που δικαιολογούν την ταύτισή τους με το βάθρο του λέοντα και όχι με κάποιο άλλο σημαντικό μνημείο πλησίον του τύμβου Καστά που ίσως ήταν λογικό να υπήρχε. Ενστάσεις υπάρχουν και για τη χρονολόγηση του αναγλύφου στον 4ο π.Χ. αιώνα, η οποία μάλλον βασίστηκε προς το παρόν μόνο στη μορφή του κεφαλιού του αλόγου. Η μορφή των όπλων (ασπίδα και κράνος) μοιάζει τυπική για τον 2ο ή 1ο π.Χ. αιώνα, χωρίς πάντως να αποκλείεται και ο 3ος π.Χ. αιώνας. Δε μας είναι επίσης γνωστό, αν θα ήταν τεχνικά δυνατό η ζωφόρος να είναι μεταγενέστερη προσθήκη σε βάθρο του 4ου π.Χ. αιώνα. 

9) Ορατότητα λέοντα & γεωμετρία μνημείου

Γεωμετρία παρατήρησης του λέοντα στο βάθρο του. Πηγή: ΑΠΘ 2015.

Έχει υποστηριχθεί τόσο από τους Roger & Broneer όσο και από τον Μ. Λεφαντζή, πως ο λέοντας και το βάθρο του κατασκευάστηκαν με τρόπο που να διορθώνονται οπτικές παραμορφώσεις εξαιτίας της παρατήρησης του λέοντα από σχετικά μεγάλη απόσταση ή/και χαμηλότερο υψόμετρο. Το μέγεθος της διόρθωσης λογικά καθορίζεται και από το ύψος του βάθρου. Το ότι ο λέοντας θα έπρεπε να φαίνεται από τη βάση του τύμβου Καστά ίσως είναι ένας ακόμα παράγοντας που προσδιορίζει έστω, το ελάχιστο ύψος του βάθρου. Τέλος, το ότι τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του λέοντα και βάθρου θα έπρεπε να είναι σε κάποια αρμονία με αυτά του τύμβου είναι ίσως ένας ακόμα παράγοντας καθορίζει σε κάποιο βαθμό τις διαστάσεις του σήματος του Καστά.

enneaodoi.wordpress.com

Δωρεάν είσοδος σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους το Σαββατοκύριακο

ΔΩΡΕΑΝ ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ στις 28 και 29 του μηνός.

Το τελευταίο Σαββατοκύριακο Σεπτεμβρίου κάθε έτους η είσοδος είναι ελεύθερη σε

αρχαιολογικούς χρους, μνημεία και μουσεία που ανήκουν στο Δημόσιο λογω του Διήμερου Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Με Διαβατήριο Τον Ελληνικό Πολιτισμό

Του Δημήτρη Γαρούφα*

Ευρισκόμενος φέτος το καλοκαίρι στα πάτρια εδάφη  της Αμφίπολης, ρώτησα υπάλληλο του αρχαιολογικού Μουσείου Αμφίπολης  από ποιες χώρες είναι οι ξένοι επισκέπτες .Μου ανέφερε για Βαλκάνιους, ΄Αγγλους και Γερμανούς τονίζοντας όμως ότι οι περισσότεροι είναι από τη Γαλλία γιατί όταν είχε γίνει ή έκθεση για την αρχαία Μακεδονία στο Λούβρο συμμετείχε και το Μουσείο Αμφίπολης με 4 εκθέματα ένα εκ των οποίων ήταν στην αφίσα της έκθεσης..Από τότε αν και πέρασαν χρόνια έρχονται  αρκετοί  Γάλλοι να επισκεφθούν το Μουσείο…Σκέφτομαι πόσο περισσότεροι και υψηλότερου μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου θα ήταν οι τουρίστες αν συχνά διοργανώναμε εκθέσεις σε μεγάλες Ευρωπαϊκές ή και Βαλκανικές χώρες..
Θυμάμαι ακόμα μια συζήτηση που είχα με τον υπουργό Πολιτισμού της Σερβίας  Neboisa Bradic τον Ιούνιο του 2009 στην Θεσσαλονίκη με την ιδιότητά μου ως προέδρου του Δ.Σ του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος  για προώθηση της βαλκανικής συνεργασίας με διοργάνωση κάθε χρόνου ενός θεατρικού φεστιβάλ αφιερωμένου στη μνήμη  του Ρήγα Φεραίου, ιστορικού συμβόλου  της Βαλκανικής συνεργασίας…

Θυμάμαι επίσης πάλι την περίοδο που ήμουν πρόεδρος του Δ.Σ του ΚΘΒΕ που το ΚΘΒΕ   ίδρυσε  άτυπα την ένωση θεάτρων νοτιανατολικής Ευρώπης  με συμφωνία κάθε 2 χρόνια τα κρατικά θέατρα  των βαλκανικών χωρών να συναντώνται σε ένα μήνα θεάτρου με παραστάσεις αρχαίου Ελληνικού δράματος…΄Εγινε  τον Ιούνιο του 2007 στο θέατρο Δάσους στην Θεσσαλονίκη με  συμμετοχή των εθνικών θεάτρων από Αλβανία, Σερβία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Τουρκία..Ακολούθησαν πρωτόκολλα συνεργασίας  του ΚΘΒΕ με όλα τα εθνικά θέατρα των Βαλκανίων  με παραστάσεις του ΚΘΒΕ στο Βελιγράδι, Σόφια, αρχαία Ηράκλεια δίπλα στο Μοναστήρι  και παραστάσεις των κρατικών βαλκανικών θεάτρων  στην Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο των «Δημητρίων».. …Το αποτέλεσμα ήταν  στις δραματικές σχολές των γειτονικών χωρών να ασχολούνται περισσότερο με το αρχαίο δράμα, οι ηθοποιοί να αρχίζουν να μαθαίνουν Ελληνικά και να αναζητούνται αρχιτέκτονες για κατασκευή υπαίθριων θεάτρων σε γειτονικές χώρες. Κάποιος φίλος από  Σόφια χαριτολογώντας είπε τότε  πως ήταν η  πιο επιτυχής πολιτιστική παρέμβαση της Ελλάδας στα Βαλκάνια..

Τα αναφέρω όλα αυτά για να επισημάνω ότι ο Ελληνικός πολιτισμός ελκύει διαχρονικά στα Βαλκάνια κι΄ ότι με διαβατήριο αυτόν  είμαστε ευπρόσδεκτοι σε όλες τις χώρες  ,μας δέχονται ως πρωταγωνιστές στην περιοχή και μας δίνουν την δυνατότητα για πρωτοβουλίες που θα αμβλύνουν τις αντιθέσεις και θα δημιουργήσουν προοπτική ειρήνης και προόδου στην περιοχή.
Υπενθυμίζω ότι μετά το 1990 υπήρξε ισχυρή Ελληνική οικονομική  παρουσία στην ευρύτερη βαλκανική περιοχή με χιλιάδες Ελληνικές επιχειρήσεις ,με τις Ελληνικές τράπεζες μέσω θυγατρικών να ελέγχουν το τραπεζικό σύστημα. Δυστυχώς αυτή η οικονομική παρουσία δεν συνοδεύτηκε από πολιτιστική με αποτέλεσμα να μην υπάρξουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα ενώ τώρα με την οικονομική κρίση εγκαταλείπουμε τα ερείσματα που δημιουργήσαμε και το κενό που αφήνουμε το καλύπτει επιμελώς η Τουρκία αποκτώντας  ισχυρή επιρροή στις γειτονικές χώρες. Δεν θέλω να μπω σε  λεπτομέρειες αλλά το γεγονός ότι υπάρχουν τρία φροντιστήρια Ελληνικής γλώσσας στο Μοναστήρι ,κι΄ ότι στο τμήμα Νεοελληνικής φιλολογίας στη Σόφια  κάθε χρόνο οι υποψήφιοι είναι περισσότεροι από τους υποψήφιους για το τμήμα Αγγλικής φιλολογίας, αποδεικνύει ότι η Ελληνική γλώσσα ελκύει ακόμη  και για ωφελιμιστικούς λόγους αλλά και σαν μέσο να μετέχουν της Ελληνικής παιδείας…Γι΄ αυτό χρειαζόμαστε και διπλωματία του πολιτισμού. χρειάζεται να ξαναθυμηθούμε τις αρχές του οικουμενικού Ελληνισμού και να λειτουργούμε με αυτές  προβάλλοντας την Ευρωπαϊκή προοπτική της ευρύτερης βαλκανικής περιοχής ,  λειτουργώντας  η Ελλάδα ως παράγοντας ειρήνης, σταθερότητας και προόδου στην ευρύτερη περιοχή.

Ελλείψει οράματος αφήσαμε ανεκμετάλλευτες τις  ιστορικές ευκαιρίες που δημιούργησαν για τον Ελληνισμό οι μετά το 1990 γεωπολιτικές εξελίξεις,  αλλά και τώρα ακόμα υπάρχουν κάποιες δυνατότητες. Γι΄ αυτό σωστά  η υπουργός Πολιτισμού κ. Μενδώνη  δήλωσε ότι θα προχωρήσει χωρίς καθυστέρηση  το έργο ανάδειξης του τύμβου Καστά στην Αμφίπολη με το μοναδικό του μνημείο που έχει μεγαλύτερη αξία γιατί βρίσκεται στην Μακεδονία μας,  ενώ το Υπουργείο Πολιτισμού μπορεί να  δώσει νέα πνοή   στο όραμα διαβαλκανικής συνεργασίας  με κορμό πολιτιστικές δράσεις  αξιοποιώντας την υποδομή που υπάρχει και στη Θεσσαλονίκη…με εκθέσεις των Μουσείων μας αλλά και με παραστάσεις του ΚΘΒΕ σε όλες τις βαλκανικές χώρες…
΄Όπως προανέφερα με διαβατήριο τον πολιτισμό μας  είμαστε ευπρόσδεκτοι στις γειτονικές βαλκανικές χώρες  και μπορούμε να κερδίσουμε τις τοπικές κοινωνίες  που θα επιβάλλουν την βούλησή τους και στις ηγεσίες,  δίνοντας την δυνατότητα να ξαναλειτουργήσει ο Ελληνισμός στην ευρύτερη περιοχή με τις αρχές του οικουμενικού Ελληνισμού  ως συνεκτικός κρίκος, ως παράγοντας ειρήνης, σταθερότητας και προόδου.

* Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, μέλος του Δ.Σ της «Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών».Δημοσιεύθηκε στις 21-9-2019 στην εφημερίδα «Δημοκρατία».* 
Πηγή: eproodos.gr

Τα Αρχαία Μεταλλεία Χρυσού του Παγγαίου

Κατά τον Ηρόδοτο, οι Θάσιοι, που ως το 463 π.Χ. είχαν στα χέρια τους το εμπόριο του χρυσού και του αργύρου του Παγγαίου, κέρδιζαν 200 με 300 τάλαντα το χρόνο, από τα οποία 80 από τη Θάσο, 80 από τη Σκαπτή Ύλη και τα υπόλοιπα από το Παγγαίο. Επίσης κατά τον Ηρόδοτο, ο Πεισίστρατος, τον 6ο αιώνα π.Χ., χάρη στα πλούτη που απέκτησε στα μεταλλεία του Παγγαίου κατά την εξορία του, ανακατέλαβε την εξουσία στην Αθήνα και στερέωσε την εξουσία του. Ομοίως, πάλι κατά το Ηρόδοτο, ο τύραννος της Μιλήτου Ιστιαίος απέκτησε πολλά από τα πλούτη του –είχε κόψει μάλιστα και χρυσά νομίσματα- από τα χρυσωρυχεία της Μυρκίνου (κοντά στον Στρυμόνα), τα οποία του είχε παραχωρήσει ο Δαρείος, σαν κυρίαρχος της περιοχής την εποχή εκείνη.

Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Περί θαυμασίων ακουσμάτων» αναφέρει ότι στην περιοχή υπήρχε «χρυσίτις άμμος», καθώς και χρυσοφόρο χώμα («αχώνευτος γη, η το χρυσίον εκβάλλουσα»), απ’ όπου με τα πλυντήρια («χρυσοπλύσια») έβγαζαν το χρυσό , με μικρές σχετικά δαπάνες.

Ο Φίλιππος Β’ οργάνωσε τα μεταλλεία του Παγγαίου κατά θαυμαστό τρόπο. Κάνοντας κέντρο της μεταλλευτικής δραστηριότητας τις Κρηνίδες, που μετονόμασε σε Φιλίππους, πλούτισε την περιοχή με πλήθος έργων, μεταλλευτικά και εγγειοβελτιωτικά, και ανακάλυψε νέα μεταλλεία, φτάνοντας, κατά τον Διόδωρο, την ετήσια παραγωγή χρυσού σε 1.000 τάλαντα. Βελτίωσε μάλιστα και την καθαρότητα του χρυσού κατά δύο περίπου καράτια, πράγμα που δείχνει και αντίστοιχες βελτιώσεις στις μεθόδους και στα μέσα απόληψης των μετάλλων από τα μεταλλεύματά τους. Το μέγεθος του πλούτου που αποκόμισε ο Φίλιππος από τα μακεδονικά «χρυσεία» αποτυπώνεται στους «φιλίππειους», τους χρυσούς στατήρες που έφεραν την κεφαλή είτε του Απόλλωνα είτε του Ηρακλή είτε του Δία και στην άλλη πλευρά σκηνή από αγωνίσματα. Εκδόθηκαν από το 352 έως το 336 π.Χ. και κυκλοφορούσαν έως τον 2ο αι., όχι μόνο στη Μακεδονία, αλλά και στη Ρώμη (όπως αναφέρουν ο Λίβιος και ο Πλαύτος), στη Γαλατία. Με το νόμισμα αυτό κατάφερε να ανταγωνισθεί τους «δαρεικούς στατήρες» που ήταν χρυσές κοπές που έφεραν αρχικά παράσταση βασιλικού τοξότη, η οποία αργότερα αντικαταστάθηκε από παραστάσεις λέοντα και ταύρου και οι οποίοι εκδόθηκαν από τον Δαρείο τον Α’. Επίσης υπερίσχυσε στον νομισματικό πόλεμο με τις αργυρές δραχμές της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Η κατάκτηση της Περσικής αυτοκρατορίας από τον Μ. Αλέξανδρο έφερε στην κατοχή του τελευταίου αμύθητα πλούτη σε χρυσό και άλλα πολύτιμα μέταλλα. Ο Μέγας Αλέξανδρος στα Εκβάτανα το 330 π.Χ. και το 324 π.Χ. βρήκε αμύθητο θησαυρό, όπως βεβαιώνει ο Αρριανός. Κατά τον Ιουστίνο ο θησαυρός εκείνος έφθανε τα 180.000 τάλαντα ενώ κατά τον Στράβωνα τα 190.000 τάλαντα. Αυτοί οι θησαυροί έκαναν τα μεταλλεία του Παγγαίου, και του υπόλοιπου ελλαδικού χώρου, ελάχιστα κερδοφόρα ή και ασύμφορα, με αποτέλεσμα να γνωρίσει παρακμή η εκμετάλλευσή τους. Το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευσή τους κορυφώθηκε εκ νέου επί Φιλίππου Ε’ (221 – 179 π.Χ.), για τον οποίο ο Τίτος Λίβιος γράφει ότι όχι μόνο φρόντισε να ξαναλειτουργήσουν τα παλιά μεταλλεία, αλλά άνοιξε και νέα σε πολλές θέσεις. Η εκμετάλλευσή τους συνεχίστηκε και επί του τελευταίου βασιλιά των Μακεδόνων Περσέα, για να περιέλθουν στη συνέχεια στην αφάνεια.

Πηγή: xrysoselladas.gr

Ο Στρυμόνας, μύθοι και ιστορία

Ο Στρυμόνας δεν είναι ένας απλά ποταμός, που πηγάζει από την Βουλγαρία (όρος Βίτοσα) και εκβάλλει στον Στρυμονικό Κόλπο. Εχει πολλά να μας διηγηθεί και για χάρη του έγραψαν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς. Δεν θα αναφερθούμε στη σύγχρονη εποχή και τη σημασία του καθώς λίγο πολύ είναι γνωστή. Θα σταθούμε στους αρχαίους παραστρυμόνιους κατοίκους του, που τον είχαν θεοποιήσει τον απεικόνιζαν προσωποποιημένο στα νομίσματά τους.

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία ο Στρυμών ήταν βασιλιάς της Θράκης και γιος του Αρη, μητέρα του ήταν η μούσα Ευτέρπη. Οταν ο γιος του Ρήσος, σκοτώθηκε μπροστά στα τείχη της Τροίας, ο Στρυμόνας έπεσε στο ποτάμι που τότε ονομαζόταν Παλαιστίνος και που από τότε μετονομάστηκε σε Στρυμόνα.

Αρχαιολογικές πηγές κάνουν ιδιαίτερη μνεία στο όνομά του. Εγραψαν γι’ αυτόν οι Αισχύλος, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Τίτος Λίβιος, Στράβωνας, Πλίνιος, Πτολεμαίος κ.α..
Ο Ησίοδος αναφέρει τον Στρυμόνα σαν έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς ενώ ο Αισχύλος στην τραγωδία του Αγαμέμνων (της Ορέστειας), μιλάει για τους ανέμους που πνέουν από τον ποταμό ως καθοριστικούς για την πλεύση των πλοίων των Αργειών προς την Τροία.
"...πνοαὶ δ᾽ ἀπὸ Στρυμόνος μολοῦσαι κακόσχολοι, νήστιδες, δύσορμοι, βροτῶν ἄλαι, ναῶν ‹τε› καὶ πεισμάτων ἀφειδεῖς, παλιμμήκη χρόνον τιθεῖσαι τρίβῳ κατέξαινον ἄνθος Ἀργείων"

(Κι ήλθαν πνοές απ᾽ τον Στρυμόνα πούκαμαν να πλανώνται σε πληκτική αργία οι άνδρες νηστικοί στο κακορρίζικο λιμάνι. Ο άνεμος, που μάκραινε τον χρόνο, έφερνε ζημιά και στα σχοινιά και στα καράβια κι έφθειρε στον δρόμο της του Άργους τη νεότητα.)
Αισχύλου Αγαμέμνων, μετάφραση Γιώργου Σεφέρη.

Εδώ οι Πέρσες ιερείς θυσίασαν λευκά άλογα κι άφησαν το αίμα τους να τρέξει στο ποτάμι. Ο Θουκυδίδης μας λέει ότι το ποτάμι ήταν το σύνορο των Μακεδόνων και των ελευθέρων Παιόνων από τη μια και του θρακικού βασιλείου των Οδρυσών από την άλλη μεριά. Αυτό κράτησε μέχρι που ο Φίλιππος Β' στα 357 π.Χ. κατέκτησε ολόκληρη τη Θράκη και την ενσωμάτωσε στο μακεδονικό βασίλειο, δημιουργώντας και τις προϋποθέσεις για την μικρασιατική εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου.
Στην λίμνη Κερκινίτιδα ναυλοχούσε ο στόλος του Μ. Αλεξάνδρου πριν την μεγάλη εξόρμηση. Πλωτό ήταν το ποτάμι στο κατώτερο τμήμα του αλλά ψηλότερα έκλεισε στο σημείο όπου, κατά τον μύθο, ο Ηρακλής έριξε πέτρες, σαν πέρασε από εδώ με τα βόδια του Γηρυόνη.

Ο Στρυμόνας με τα φιδογυρίσματά του αγκαλιάζει λίγο πριν φτάσει στη θάλασσα από δυο μεριές την Αμφίπολη, κι είναι αυτός ο λόγος που η πόλη πήρε το όνομα Αμφίπολις, που βρίσκεται ανάμεσα στο χρυσοφόρο Ορος Παγγαίο και τα Κερδύλια. Κάπου εδώ και ο Ξέρξης έστησε γέφυρα για να περάσει η στρατιά του.
Η πορεία του ποταμού έχει αλλάξει από την αρχαιότητα, το ίδιο κι οι εκβολές του. Πάντοτε όμως υπήρχε κοντά του ένα λιμάνι. Σήμερα, το δέλτα του στον στρυμονικό κόλπο είναι μικρό σε έκταση, κάτι που οφείλεται στην επίδραση του κυματισμού και στα φερτά υλικά του ποταμού.

Ο Στρυμόνας στο συγκεκριμένο κυρίως σημείο του, είναι ένας ποταμός γεμάτος μύθους και ιστορίες. Δεν έχετε παρά να τον ανακαλύψετε και να αισθανθείτε όλα όσα... κουβαλάει μαζί του όλους αυτούς τους αιώνες. 

Πληροφορίες αντλήσαμε από wikipedia.gr, protostrator.blogspot.gr και frontoffice-mitrousis.dev.edu.uoc.gr
(Ζήσης Μπόνιας, Διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας).

Επιμέλεια: Θένια Μυλωθρίδου

Πηγή: life-events.gr

Το κεφάλι της σφίγγας

Το κεφάλι της Σφίγγας εκτίθεται προσωρινά στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης

Μπροστά ακριβώς από το κατώφλι του ταφικού θαλάμου και σε βάθος μόλις 0,15μ από το δάπεδο βρέθηκε ακέροιο το μαρμάρινο κεφάλι της μίας από τις δύο σφίγγες που κοσμούν το υπέρθυρο της εισόδου. Το λυπτό αναπαριστά μορφή κόρης με πόλο και λεπτή ταινία στα μαλλιά, τα οποία πέφτουν σε κυματιστούς βοστρύχους στον αριστερό της ώμο. Τα λεπτά χαρακτηριστικό

του προσώπου της αποπνέουν μυστήριο και απόκοσμη ομορφιά που έρχεται σε αντίθεση με το στιβαρό σώμα του τέρατος.

Αμφίπολη το λιμάνι του Μακεδονικού Στόλου

Φανταστική   αναπαράσταση της περιοχής της Αμφίπολης και του δέλτα του ποταμού Στρυμόνα. Αριστερά βλέπουμε τον Τύμβο Καστά. - ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

Σε απόσταση περί το ένα χιλιόμετρο από τη σημερινή Αμφίπολη βρίσκεται η θέση Καστά όπου ανασκάπτεται ο τύμβος. Η γεωμορφολογία της περιοχής έχει αλλάξει ωστόσο ριζικά από την αρχαιότητα λόγω της διαφοροποίησης της κοίτης του Στρυμόνα και της αποξήρανσης της λίμνης Κερκινίτιδας.
Οι αρχαίες πηγές μιλούν όμως για τα ωραία αγκυροβόλια αυτής της λίμνης, η οποία συνδεόταν με το ποτάμι. Ενα ποτάμι πλωτό, που παρείχε τη δυνατότητα στα πλοία να φθάνουν ως την Αμφίπολη. Οσο για τον τύμβο με τον Λέοντα, βρισκόταν ακριβώς μπροστά στη λίμνη.
Την εποχή που κατασκευάστηκε το ταφικό μνημείο, ανάμεσα στα 325-300 π.Χ. -δηλαδή περί τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.- ο Στρυμόνας ήταν πλωτός και είχε έκταση που μπορούσε να συγκριθεί με αυτή του Νείλου στην Αίγυπτο. Αλλωστε μέρος του μακεδονικού στόλου απέπλευσε για την εκστρατεία στην Ασία από την Αμφίπολη.

Ο Νέαρχος από την Κρήτη και κάτοικος της Αμφίπολης ήταν γιος του Ανδρότιμου.
[...Πριν ξεκινήσει την εκστρατεία στην Ασία ο Μ. Αλέξανδρος όρισε ορισμένους τριήραρχους από τα διάφορα μέρη της Ελλάδας (Κω, Μακεδονία κ.α.) και μεταξύ αυτών και τον Νέαρχο, γιο του Ανδρότιμου και καταγωγής από την Κρήτη  που ζούσε όμως στην Αμφίπολη, κοντά στο Στρυμόνα. Τον ίδιο όρισε και ναύαρχο του στόλου του.

Ελληνικό πολεμικό πλοίο του 3ου  αι. π. Χ.

Ο στόλος του Μ. Αλεξάνδρου, στην αρχή της εκστρατείας του, περιλάμβανε 150 - 160 πολεμικά πλοία, κυρίως τριήρεις από τις οποίες 29 ήσαν Αθηναϊκές και δεκάδες μεταγωγικά. Τα πληρώματα των πλοίων ήταν από τα διάφορα μέρη της Ελλάδας (Μακεδονία, Κύπρο, Κω κ.τ.λ.), όμως και μερικοί Φοίνικες και Αιγύπτιοι.
Ξεκινώντας ο Νέαρχος από τον Υδάσπη ποταμό, εξέπλευσε στις ακτές του Περσικού κόλπου και έφτασε στις εκβολές του Ευφράτη ποταμού στην Ινδία. Αποκομμένος ο στόλος, χωρίς τρόφιμα και χωρίς την υποστήριξη του στρατού, περνώντας από άγνωστα μέρη έφτασε και μετά από πολλές δυσκολίες κατόρθωσε να φτάσει στο Ευφράτη, χάρη της ικανότητας του Νέαρχου που με πραότητα, αποφασιστικότητα και θάρρος ξεπέρασε τα εμπόδια και τη δεισιδαιμονία των ναυτών του που διογκώθηκε λόγω του άγνωστου του επιχειρήματος.

Η κάθοδος του Ινδού ποταμού από το στόλο του Μ. Αλεξάνδρου με το ναύαρχο Νέαρχο και το μεγάλο ταξίδι από τις εκβολές του Ινδού ποταμού  μέχρι τον Περσικό Κόλπο ήταν ένα φοβερά μεγάλο κατόρθωμα, επειδή η διαδρομή ήταν και άγνωστη και μεγάλης απόστασης και επικίνδυνη και μέσα από ποτάμια, άρα με πολλές ενέδρες κ.τ.λ.
Αποτελεί μια απ' τις μεγαλύτερες εποποιίες του αρχαιοελληνικού ναυτικού.
Σύντομα θα ακολουθήσουν η εξερεύνηση των ακτών της Αραβίας και της Κασπίας, ενώ η Α. Μεσόγειος γίνεται Ελληνική λίμνη προστατευμένη από τα καράβια των Πτολεμαίων και των Σελευκιδών.
Με την επικράτηση των Μακεδόνων το εμπόριο και η ναυτιλία γνωρίζουν νέα άνθιση, όμως, λόγω της επέκτασης των Μακεδόνων, τα λιμάνια της Ασίας και της Αιγύπτου μεγαλώνουν σε βάρος του Πειραιά. Οι Μακεδόνες επεκτείνουν συνεχώς την επικράτειά τους και μεταφυτεύουν το Ελληνικό στοιχείο μέχρι τις εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου.  Εξ αιτία αυτού η Ελληνική γλώσσα και γραφή θα γίνουν διεθνείς...]

- κείμενο Α.Γ.ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ»

στοιχεία
InfoGnomon

Περιστέρη: Μνημείο οικουμενικό η Αμφίπολη

"Μνημείο οικουμενικό, που θα μπορούσε να καταστεί πόλος ανάπτυξης για ολόκληρη την περιοχή", χαρακτήρισε τον τύμβο Καστά της Αμφίπολης, η πρώην ανασκαφέας του, η αρχαιολόγος Αικατερίνη Περιστέρη, μιλώντας χθες το βράδυ στην κατάμεστη αίθουσα του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα της Θεσσαλονίκης.

H κ. Περιστέρη, αφού εισήγαγε το κοινό στην ιστορία της περιοχής την περίοδο της μεγάλη ακμής της, στα χρόνια του Μ.Αλεξάνδρου, αλλά και στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια, αναφέρθηκε στο ιστορικό των ανασκαφών στην περιοχή (αρχικά απο τον αρχαιολόγο Δημήτριο Λαζαρίδη και απο το 2011 απο την ίδια), ενώ επανέλαβε αναλυτικά το ιστορικό των αποκαλύψεων (απο το καλοκαίρι του 2011 με τον εντοπισμό του περιβόλου του λόφου, ο οποίος οπως είπε χαρακτηριστικά «τυμβοποιήθηκε με εντολή του Μ.Αλεξάνδρου, προκειμένου να συμπεριλάβει όλους τους τάφους που βρίσκονταν στην περιοχή) και τις υπόλοιπες μνημειώδεις αποκαλύψεις, μέχρι το 2015, οπότε και η ανασκαφή διακόπηκε…

Στη διάλεξή της, με θέμα «Μνημειακό ταφικό συγκρότημα Τύμβου Καστά Αμφίπολης», η κ.Περιστέρη αναφέρθηκε :

-Στους δόμους του μνημειακού περιβόλου, που εντοπίστηκε αρχικά και όπως διαπιστώθηκε ήταν ίδιοι με αυτούς στη βάση του Λέοντα, γεγονός που οδήγησε στη συσχέτιση των δυο μνημείων και την άποψη πως ο Λέοντας βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου.

-Στη μνημειακή μορφή της Σφίγγας, που εντοπίστηκε στην είσοδο του τάφου («στον μακεδονικό χώρο η τέχνη είναι ενιαία. Σφίγγες υπάρχουν σε ολη τη Μακεδονία- Τη δική μας εννοώ – μην μπερδευόμαστε με τους βόρειους γείτονες μας» είπε χαρακτηριστικά )

-Στην αρχική εικόνα του τύμβου, που δεν είχε κυκλικό σχήμα, αλλά …τραπέζιο (είναι χαρακτηριστικό πως σε χάρτη που σχεδίασε Βρετανός στρατιώτης χαρτογράφος στην περίοδο του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου απεικονίζεται η περιοχή των εκβολών του ποταμού Στρυμώνα και της Αρχαίας Αμφίπολης και τα χαρακώματα των Βουλγάρων με τοπωνύμιο «Hovis hill», καθώς το σχήμα του τύμβου Καστά, θύμισε στον Βρετανό χαρτογράφο το σχήμα των φημισμένων καρβελιών άρτου ολικής άλεσης της βρετανικής εταιρείας (Hovis) κι εδωσε στον τύμβο αυτή την ονομασία.. Ο χάρτης μάλιστα εκτίθεται αυτή την περίοδο στον ίδιο χώρο του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα στο πλαίσιο της εκθεσης «Χαρτογραφικές Ιστορίες της Μακεδονίας στις αρχές του 20ού αιώνα», που εγκαινιάστηκε την περασμένη εβδομάδα και η κ.Περιστέρη είχε την ευκαιρία να τον δει μόλις χθες το βραδυ, με αφορμή τη διάλεξη της).

Όπως μάλιστα είπε η κ.Περιστέρη, η περιοχή είχε υποστεί πολλές τοπογραφικές μεταλλάξεις λόγω των πολέμων, τα υψώματα είχαν πολλάκις χρησιμοποιηθεί ως χαρακώματα και στη διάρκεια της ανασκαφής εντοπίστηκαν χιλιάδες οβίδες, για την απενεργοποίηση των οποίων χρειάστηκε να κληθούν ειδικές υπηρεσίες του στρατού.

Στην ίδια διάλεξη, την οποία διοργάνωσε του Σωματείο των Φίλων του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, η κ. Περιστέρη, η οποία εξελέγη πρόσφατα ως τομεάρχης Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, δεν έκρυψε την πικρία της για τη διακοπή της ανασκαφής και την απομάκρυνση της από αυτή («Εγώ δεν εχω πλέον πρόσβαση στο μουσείο», «το μνημείο θα μπορούσε να είναι επισκέψιμο αυτά τα τέσσερα χρόνια», «έγινε προσπάθεια τουλάχιστον η κεφαλή της Σφίγγας να εκτεθεί στο μουσείο της Αμφίπολης, αλλα όλα έγιναν με άσχημο-πρόχειρο τρόπο και με κείμενα που περιείχαν πολλές ανακρίβειες», «δεν βρήκαν τον χρόνο για τη συγκόλληση των βοτσαλωτών αυτα τα τέσσερα χρόνια» επανέλαβε τουλάχιστον τρείς φορές στη διάρκεια της ομιλίας της και κατέληξε με την ευχή «να μπορέσουμε σε δύο χρόνια απο σήμερα να καταστήσουμε το μνημείο επισκέψιμο στο κοινό – να κάνουμε το σήμερα χθες».

Στο τέλος της διάλεξης της κ. Περιστέρη οι διοργανωτές δεν επέτρεψαν στο κοινό ερωτήσεις κοινό, καθώς,όπως είπαν, επρόκειτο για αμιγώς πολιτιστική διοργάνωση και …»υπάρχουν πολλές διχόνοιες στο θέμα αυτό».

Πηγή: newsit.gr

Τα αρχαία αντικείμενα που εκλάπησαν από την περιοχή της Αμφίπολης και βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο

Οι τότε εχθροί και τώρα φίλοι, αλλά και τα άλλοτε φίλια στρατεύματα, σε ρόλο «αρχαιολόγων», λεηλατούσαν τους τάφους στην Αμφίπολη, την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο Βρετανικό Μουσείο εκτίθενται ευρήματα από την Αμφίπολη, τα οποία εκλάπησαν από τα τότε βρετανικά στρατεύματα που κύρια αποστολή είχαν να πολεμούν τους Βούλγαρους, αλλά ταυτόχρονα έβαζαν στον γυλιό τους όποιο αρχαίο αντικείμενο βρισκόταν μπροστά τους, γνήσιοι απόγονοι του λόρδου Έλγιν.

Το ίδιο συνέβη και με τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, με αποτέλεσμα να έχουμε τη δημοπρασία με τα αρχαία νομίσματα της Αμφίπολης στη Γερμανία.

Ο γερμανικός οίκος δημοπρασιών Gorny and Μosch δημοπρατεί αρχαία νομίσματα της εποχής του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τα οποία προέρχονται από την Αμφίπολη.

Κλεμμένα αρχαία αντικείμενα από την Αμφίπολη βρίσκονται στο βρετανικό Μουσείο

Τα αρχαία αυτά ευρήματα της Αμφίπολης που διαθέτει το Βρετανικό Μουσείο έχουν την επιγραφή ότι είναι της εποχής του 6ου π.Χ. αιώνα. Έως τώρα δεν υπήρξε οποιαδήποτε ελληνική διεκδίκηση, όπως με την κλεμμένη Μετόπη του Παρθενώνα.

Τα ευρήματα αυτά υπολογίζεται ότι ανακαλύφθηκαν από Βρετανούς στρατιώτες γύρω στο 1916-18. Μερικά εξ αυτών δόθηκαν από τους στρατιώτες στο Βρετανικό Μουσείο. Άλλα παραδόθηκαν από έναν Άγγλο γιατρό συλλέκτη, ο οποίος προφανώς υπηρετούσε κι εκείνος την ίδια εποχή στην Αμφίπολη και παράλληλα με τα στρατιωτικά του καθήκοντα έκανε ανασκαφές.

Φωτογραφίες: από την ιστοσελίδα του βρετανικού Μουσείου
Πηγή: zougla.gr

Η ΑΜΦΙΠΟΛΗ, Η ΡΩΞΑΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΤΟΥ ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ

Ρωξάνη, η «βάρβαρη» σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου που δολοφονήθηκε με τον γιο της στην Αμφίπολη

Πώς βρέθηκαν στην Αμφίπολη, εκεί όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή, η γυναίκα και ο γιος του Μ. Αλέξανδρου - Γιατί μισούσε ο δολοφόνος τους, Κάσσανδρος, τον μεγάλο στρατηλάτη.

Είναι προφανές πως ο Κάσσανδρος δεν ήθελε αντιπάλους στον μακεδονικό θρόνο, γι’ αυτό και επέτυχε την εξόντωση τόσο της μητέρας του Αλεξάνδρου Ολυμπιάδας [Μυρτάλη ήταν το όνομά της, ο Φίλιππος την «βάπτισε» Ολυμπιάδα ύστερα από τη νίκη του στους Ολυμπιακούς αγώνες του 356 π.Χ. - που πέτυχε το άλογό του], όσο και της Ρωξάνης με τον διάδοχο Αλέξανδρο Δ΄.

Η Ρωξάνη, ήταν κόρη του Οξυάρτη, του οποίου το κράτος μετά την ήττα του, προστέθηκε στο ελληνιστικό βασίλειο της Βακτριανής (Βόρειο Αφγανιστάν). Ο Αλέξανδρος εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της και την ζήτησε σε γάμο, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπήρχε και η πολιτική σκοπιμότητα. Ο Αλέξανδρος, συνήθιζε να αναθέτει την διακυβέρνηση των κρατών που καταλάμβανε στους ηττημένους, αν δήλωναν υποταγή, λόγω αδυναμίας φυσικά να διαθέσει τις χιλιάδες των ενόπλων που θα χρειάζονταν για την υπεράσπισή τους.

Ο γιος τους γεννήθηκε όταν ο Αλέξανδρος ήταν πλέον νεκρός, ονομάστηκε Αλέξανδρος Δ΄, και κατά την διάρκεια των πολύ θλιβερών γεγονότων των αλληλοσκοτωμών των επιγόνων για να επικρατήσει ο ισχυρότερος [ο Αλέξανδρος είχε ανακοινώσει πως το βασιλικό δακτυλίδι θα το έδινε «τω κρατίστω», κι οι εταίροι σφάζονταν μεταξύ τους για να δουν ποιος είναι ο «κράτιστος»], ανακηρύχθηκε βασιλιάς μαζί με τον θείο του, Αρριδαίο, αλλά για καθαρώς τυπικούς λόγους.

Η Ρωξάνη με το γιο της, αφού οι επίγονοι μοίρασαν τελικά το αλεξανδρινό βασίλειο, κατέφυγαν στην Ήπειρο που ζούσε εκεί η Ολυμπιάδα, και όχι στην Μακεδονία, όπου καιροφυλακτούσαν οι αντίπαλοι του Αλεξάνδρου και σφετεριστές του θρόνου του. Να πούμε εδώ, ότι ο Κάσσανδρος, εκτός από την απληστία του για την εξουσία, είχε και προσωπικούς λόγους να μισεί τον Αλέξανδρο. Όταν ήταν έφηβος, επισκέφθηκε την Περσία, και πέτυχε τον Αλέξανδρο να κάθεται στον τεράστιο θρόνο του Δαρείου, αλλ’ επειδή ήταν «μικρός το δέμας» είχε βάλει μαξιλαράκι για να ακουμπούν τα πόδια του. Αυτή η σκηνή φάνηκε φαιδρή στον Κάσσανδρο που έβαλε τα γέλια, προκαλώντας τον θυμό του Αλεξάνδρου, οποίος σηκώθηκε εκνευρισμένος και έσπρωξε δυνατά στον τοίχο τον Κάσσανδρο δυο-τρεις φορές με αποτέλεσμα να χτυπήσει και να θεωρήσει το γεγονός μεγάλη προσβολή.

Η Ολυμπιάδα, πριγκίπισσα των Μολοσσών της Ηπείρου, κόρη του Βασιλιά Νεοπτολέμου B´, σύζυγος του Βασιλιά των Μακεδόνων Φιλίππου Β´ και μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου 

Τα όσα συνέβησαν στη συνέχεια είναι τραγικά. Εν συνόψει, η Ολυμπιάδα για να προστατεύσει τα συμφέροντα του ανήλικου εγγονού της ξεκίνησε από την Ήπειρο και διεξήγαγε μάχη με τα στρατεύματα του Κασσάνδρου, όπου στο τέλος βρέθηκε εγκλωβισμένη μαζί με την Ρωξάνη και τον Αλέξανδρο Δ΄ στην Πύδνα, παραθαλάσσια πόλη του Θερμαϊκού. Μετά από επτάμηνη στενή πολιορκία και αφού η κατάσταση των πολιορκημένων έγινε αφόρητη (οι εγκλωβισμένοι αναγκάσθηκαν να σφάξουν και να φάνε έναν ελέφαντα δώρο του Μ. Αλεξάνδρου), η Ολυμπιάδα συνθηκολόγησε για να σώσει τον εγγονό της.

Ο Κάσσανδρος, αθετώντας την υπόσχεσή του, έβαλε τους ανθρώπους του να την σκοτώσουν, κατά μία εκδοχή να τη λιθοβολήσουν, "αφήνοντας άταφο το πτώμα της να σαπίσει". Σήμερα πιθανολογείται ότι ο τάφος της βρίσκεται στον τύμβο "Τούμπα" στό Μακρύγιαλο της Πύδνας, αλλά δεν έχει ακόμα ανασκαφεί. Ο Κάσσανδρος, αθετώντας κάθε συμφωνία, φυλάκισε στην Αμφίπολη τη Ρωξάνη και το γιό της Αλέξανδρο, όπου με διαταγή του το 311 π.Χ. δολοφονήθηκαν.

Κάσσανδρος Ο "σφετεριστής" του Μακεδονικού θρόνου

Έτσι, λοιπόν, βρέθηκαν στην Αμφίπολη η Ρωξάνη και ο Αλέξανδρος Δ΄, όπου εκεί άφησαν την τελευταία τους πνοή. Αυτά είναι τα ιστορικά γεγονότα. 

Υπάρχει όμως η εξής απορία.
 Είναι δυνατόν ο Κάσσανδρος να έθαψε τις σορούς με τις δέουσες τιμές;
Τους αφαίρεσε την ζωή, μισώντας τους, και ταυτοχρόνως κατασκεύασε τάφο που δεν βρίσκεται όμοιός του στον μακεδονικό χώρο; Οι δε φόνοι έγιναν το 311, ενώ ο Κάσσανδρος πέθανε, από υδρωπικία, το 297 π.Χ., μετά από 14 χρόνια.
Οι αρχαιολόγοι τοποθετούν χρονολογικά τον τάφο μεταξύ 325 και 300 π.Χ. Ποιος τον κατασκεύασε, με δεδομένο πως θα χρειάστηκε και πολύς χρόνος για τόσο μεγάλη κατασκευή;

Και γιατί να τοποθετηθεί ένα λιοντάρι στην κορυφή, σύμβολο μεν βασιλικού οίκου, αλλά μ’ αυτό απέδιδαν τιμές σε βασιλιά που σκοτώθηκε μαχόμενος;
Οι αρχαίοι πρόσεχαν αυτές τις λεπτομέρειες, σε αντίθεση με τους σύγχρονους, ακόμη και καθηγητές πανεπιστημίου, που κατασκεύασαν το άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου στην Θεσσαλονίκη, με λάθος τρόπο, προφανώς επειδή διάβασαν επιπολαίως την ιστορία, αντί να την μελετήσουν εμβριθώς.

Το άγαλμα του ηγέτη που πέθαινε σε ειρηνική περίοδο, τον παρουσίαζε καβάλα σε άλογο που να πατά στα τέσσερα πόδια του. Όταν τραυματιζόταν σε μάχη και πέθαινε μετ’ ολίγον, το άλογο είχε το ένα πόδι σηκωμένο. Και όταν σκοτωνόταν στη μάχη, τότε το άλογο είχε ανορθωμένα τα δυο του πόδια. Αυτό έπρεπε να το γνωρίζουν οι πλουσιοπαρόχως αμειβόμενοι γλύπτες (για να μιλήσουμε και για του έκτρωμα του γλυπτού του Αριστοτέλους στην ομώνυμη πλατεία, όπου παρουσιάζει «νανισμό», με ασύμμετρο σώμα – από καθηγητή Πολυτεχνείου παρακαλώ).

Πηγή: voria.gr

Δεινοκράτης ο αρχιτέκτονας του Μεγάλου Αλέξανδρου

Σύγχρονη αναπαράσταση της πρότασης του Δεινοκράτη για τον ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Όρος Άθως.

Ο Δεινοκράτης ο Ρόδιος (περίπου 4ο αι. π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας αρχιτέκτονας και τεχνικός σύμβουλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι γνωστός για πολλά έργα, όπως για τον σχεδιασμό της πόλης της Αλεξάνδρειας, τη νεκρική πυρά του Ηφαιστίωνα, την ανακατασκευή του Ναού της Αρτέμιδος της Εφέσου και πιθανώς την κατασκευή του ταφικού μνημείου του Τύμβου Καστά καθώς και του Λέοντα της Αμφίπολης.

Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έψαχνε τοποθεσία για την κατασκευή μεγαλοπρεπούς πόλεως στο όνομά του, ο Δεινοκράτης είχε προτείνει την κατασκευή της στο όρος Άθως. Ο Αλέξανδρος απέρριψε αυτή την πρόταση, διότι ο Δεινοκράτης δεν είχε υπολογίσει τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων, καθώς σιτηρά δεν θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν κοντά στην πόλη, αλλά θα έπρεπε να μεταφέρονται μέσω θαλάσσης. Η τοποθεσία της σημερινής Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, ήταν πολύ γονιμότερη από το τραχύ έδαφος του όρους Άθως.

Το 332 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος διόρισε τον Δεινοκράτη υπεύθυνο της μελέτης για την τοπογραφική και πολεοδομική κατασκευή της πόλης της Αλεξάνδρειας, στην Μεσογειακή ακτή της Αιγύπτου. Ο Δεινοκράτης σχεδίασε την πόλη σε μορφή καννάβου, δηλαδή σε πλέγμα οριζόντιων και κάθετων γραμμών. Βοηθήθηκε από τον Κλεομένη τον Ναύκρατη και τον Κράτη τον Ολύνθιο, έναν αξιοθαύμαστο υδραυλικό μηχανικό που κατασκεύασε το σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης της, χαμηλού υψομέτρου, πόλεως. Ο σχεδιασμός αποτέλεσε πρότυπο κατασκευής πόλεων κατά την ελληνιστική περίοδο.

Στη Βαβυλώνα σχεδίασε το νεκρικό μνημείο για τον στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ηφαιστίωνα που πέθανε το 324 π.Χ.. Ήταν χτισμένο από πέτρα (που δεν ήταν διαθέσιμη στην γύρω περιοχή) και έμοιαζε με Βαβυλωνιακό ναό, είχε 6 ορόφους και ήταν επιχρυσωμένο. Περιγράφεται από τους Διόδωρο Σικελιώτη, Φλάβιο Αρριανό, Στράβωνα και 

Πλούταρχο.

Ο Δεινοκράτης σε συνεργασία με τον Παιώνιο και τον Δημήτριο, ανακατασκεύασαν τον ναό της Αρτέμιδος, ένα από Τα επτά θαύματα της Αρχαιότητας, ο οποίος είχε καταστραφεί από τον (κατά τα άλλα άγνωστο) Ηρόστρατο, στις 21 Ιουλίου 356 π.Χ., την ίδια μέρα, που απ' ό,τι λέγεται, γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος.

Τον Σεπτέμβριο του 2015 και σύμφωνα με την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ανασκαφικής ομάδας στον Τύμβο Καστά ως προς τις έρευνες που διεξήγαγαν από το 2012 έως το 2014, ανακοινώθηκε πως το μνημείο κατασκευάστηκε κατά παραγγελία του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον Ηφαιστίωνα με τον κατασκευαστή να είναι ο Δεινοκράτης.

Ο Δεινοκράτης αναφέρεται από τον Βιτρούβιο, στη μοναδική αρχιτεκτονική πραγματεία από την αρχαιότητα που σώζεται, για τον σχεδιασμό της λάξευσης μιας πλευράς του όρους Άθως με την κολοσσιαία εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που αγκαλιάζει με το ένα χέρι μια μικρή πόλη (10.000 κατοίκων) και με το άλλο κρατάει μια φιάλη που χύνει νερό σε ποτάμι, ενώ με τα πόδια αγγίζει την θάλασσα.

«Ἐγώ» εἶπε «ἔχω σκεφτεῖ, βασιλιά, νὰ ἐμπι­στευθῶ τὴν ὁμοιότητα τοῦ σώμα­τός σου σὲ ὕλη ἄφθαρτη καὶ ζω­ντανὴ ποὺ νὰ ἔχει θεμέλια αἰώνια καὶ βάρος ἀκίνητο καὶ ἀπαρασάλευτο. Δηλαδὴ τὸ ὄρος Ἄθως τῆς Θράκης, ἐκεῖ ὅπου ἔχει τὸ μεγα­λύτερο ὄγκο του καὶ ὑψώνεται περιφανέστατος καὶ ἔχει ὕψος καὶ πλάτη συμμετρικὰ καὶ βραχώδεις ἐκτάσεις καὶ συναρμογὲς καὶ δια­στήματα μὲ κάποια μορφή. Ὁ Ἄθως αὐτός εἶναι δυνατὸν μὲ τὴν τέχνη νὰ κατεργαστῇ καὶ νὰ με­τασχηματιστῂ ὧστε νὰ ὀνομάζε­ται ἀνδριάντας τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ νὰ εἶναι ἀληθινὸς ἀνδριάντας αὐτοῦ, ποὺ μὲ τὰ πόδια του θὰ ἐγ­γίζῃ τὴ θάλασσα, μὲ τὸ ἕνα χέρι θὰ ἀγκαλιάζῃ καὶ θὰ ὑποβαστάζῃ πόλη ἰκανὴ νὰ περιλάβῃ 10.000 κατοίκους. Μὲ τὸ δεξί χέρι κρατῶντας φιάλη νὰ χύνῃ ἀπὸ αὐτὴ σπονδὲς πρὸς τιμὴ τῶν θε­ῶν ὁλόκληρο ποταμὸ ποὺ θὰ ρέῃ ἀ­κατάπαυστα καὶ θὰ ἐκβάλλῃ στὴ θάλασσα. Τὰ χρυσὰ καὶ χαλκὰ καὶ τὰ ἐλεφάντινα καὶ τὰ ξύλινα καὶ τὰ ἔγχρωμα ἔργα, ὅλες τὶς μικρὲς καὶ ἀγοραστὲς εἰκόνες ποὺ τὶς κλέβουν ἄς τὶς ἀφήσουμε».

Εργάστηκε για τη δημιουργία ταφικού μνημείου για τον πατέρα του Αλέξανδρου, Φίλιππο Β`, το οποίο όμως δεν κατάφερε να ολοκληρώσει.

Σχεδίασε επίσης αρκετές πόλεις και ναούς όπως των Δελφών και της Δήλου.

Τα αρχαία άλογα της Χίου, που έγιναν τα «άλογα του Αγίου Μάρκου» της Βενετίας

 Τα αρχαία χάλκινα άλογα του Λυσίππου, από την Χίο,
σήμερα στον Άγιο Μάρκο στην Βενετία

Η λεηλασία αποτελεί μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς από την αρχαιότητα. Οι Ρωμαίοι την κατάφεραν στην πρώτη τους κατάκτηση, το 396 π.Χ. Αφαίρεσαν από την πόλη Veii οτιδήποτε πολύτιμο και καθιέρωσαν ένα πρότυπο λεηλασίας, που διήρκεσε πάνω από 2.000 χρόνια...

Μόλις το 1815 το Συνέδριο της Βιέννης έκανε την πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την αποκατάσταση των λεηλατημένων έργων τέχνης μετά τις συγκρούσεις.

Μετά τους Ρωμαίους έγινε η συνήθης πρακτική για έναν νικητή: Να κλέβει όλον τον θησαυρό από τους κατακτημένους. Η λεία έδωσε χρήματα στον κατακτητή να πληρώσει τις στρατιωτικές εκστρατείες του…

Οι Βίκινγκς, οι κονκισταδόροι, οι μεσαιωνικοί πρίγκηπες, και αργότερα ο Ναπολέων, ο Χίτλερ και ο Στάλιν λεηλάτησαν σε επική κλίμακα...

Σήμερα, η Interpol έχει πάνω από 35.000 κλεμμένα αντικείμενα στην βάση δεδομένων της κλεμμένης τέχνης της - και οι κλοπές έργων τέχνης συνεχίζουν…

Παρακάτω, είναι 10 από τα σημαντικότερα έργα τέχνης που έχουν ποτέ λεηλατηθεί. Παραδόξως, πολλές από τις τοποθεσίες τους είναι… γνωστές! Αλλά λόγω του χρόνου και των επιπλοκών στο Διεθνές Δίκαιο, παραμένουν εκεί που είναι ... προς το παρόν…», λέει το άρθρο.

Και ξεκινά τον κατάλογο, με πρώτο-πρώτο έργο τα χάλκινα άλογα του Λυσίππου, από την Χίο, που κατέληξαν να είναι γνωστά με το όνομα του κλεπταποδόχου «άλογα του Αγίου Μάρκου»…

Πρόκειται για ένα χάλκινο σύνολο τεσσάρων αλόγων, ένα ελληνικό έργο τέχνης, πιθανότατα έργο του Έλληνα γλύπτη Λυσσίππου (ο οποίος εργάσθηκε για τον Μέγα Αλέξανδρο), που κάποιοι λένε ότι αρχικώς κοσμούσαν το νησί της Χίου, αλλά κλέφτηκαν γύρω στο 330 μ.Χ. από «κάπου απ’ την Ελλάδα», από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, ο οποίος τα έβαλε με υπερηφάνεια στην νέα πρωτεύουσά του, την Κωνσταντινούπολη, στην θριαμβευτική πύλη, που οδηγούσε στον Ιππόδρομο.

Το 1204 ξανα-κλέφθηκαν από τον Doge Enrico Dandolo, στην Δ΄ Σταυροφορία! Ο Dandolo τα έβαλε στην βεράντα της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου στην Βενετία, όπου έμειναν μέχρι το 1797.

Τότε ήταν η σειρά του Ναπολέοντα για να τα… ξανα-χτυπήσει. Τα ετοποθέτησε επάνω στην Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι! Κάποια στιγμή, ο Ναπολέων διέταξε να λειωθούν για να γίνουν… μπάλλες για κανόνια, αλλά το χυτήριο… αρνήθηκε (διότι τα άλογα ήταν κατασκευασμένα από… λάθος κράμα)! Οι κατακτητές-σύμμαχοι τα έστειλαν πίσω στην Βενετία μετά την πτώση του Ναπολέοντα το 1815. Σήμερα εξακολουθούν να ευρίσκονται στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου στην Βενετία.

ΠΗΓΗ: Guardian, 13.11.2014

Φωτογραφία: Leemage / Getty Images